در عارضه صافی کف پا، که در علم پزشکی با اصطلاح پس پلانوس نیز از آن یاد میشود، قوس ملایم بخش داخلی کف پا، دقیقاً در مقابل پاشنه، از بین میرود. اگر این قوس و گودی کف پا تنها در زمان ایستادن از بین برود و هنگام بلند شدن کف پا از زمین دوباره ایجاد شود، با عارضه صافی انعطاف‌پذیر یا نرم کف پا روبه‌رو هستیم. اما چنانچه کف پا در هر دو حالت، ایستاده و بلند شده از زمین، صاف باشد، با عارضه کف پای صاف سخت مواجه هستید.
قوس کف پا چگونه ایجاد میشود؟
تقریبا تمام بچه ها در هنگام تولد صافی کف پا دارند که به آن صافی کف پای فیزیولوژیک Physiologic flat foot میگویند. این حالت عمدتا به علت شل بودن تاندون ها و لیگامان های کف پا و به علت ضعیف بودن عضلات کف پا و همچنین به علت چربی است که در زیر پوست کف پای بچه وجود دارد. بتدریج و در سال های بعدی عمر، با سفت شدن بافت های نرم کف پا و قویتر شدن عضلات و از بین رفتن چربی کف پا، قوس کف پا ظاهر میشود. معمولا قوس کف پا در سنین 7-5 سالگی بوجود میاید. در حدود 25-15 درصد افراد این قوس هرگز ایجاد نمیشود و کف پای آنها همیشه صاف باقی میماند ولی صافی کف پا در اکثریت این افراد هیچ گونه ناراحتی را برای آنها ایجاد نمیکند.
علل صافی کف پا
تاندون ها، مفاصل پا را به هم متصل می کنند. حال اگر تاندون ها سست گردند، موجب صافی کف پا می گردد.
البته صافی کف پا در نوزادان و کودکی که تازه به راه افتاده، طبیعی است. هنگامی که بچه بزرگ تر می شود (2 تا 3 ساله)، تاندون ها سفت تر می شوند و به شکل قوس در می آیند.
در دوران نوجوانی، بیشتر افراد دارای قوس طبیعی در کف پا می باشند. اما برخی هم دچار صافی کف پا می گردند.
صدمات بدنی، بیماری ها و افزایش سن ممکن است به تاندون ها صدمه وارد کرده و موجب صافی کف پا گردد. این نوع پای صاف، ممکن است فقط در یک پا ایجاد شود.
ندرتا، صافی کف پا در کودکان درد دارد. در این حالت، دو یا تعداد بیشتری از استخوان های پا رشد کرده و به هم متصل می شوند. این وضعیت را " پیوستگی قوزک پا" می نامند. گاهی، صافی کف پا به علت مشکلات موجود در زانو و قوزک به وجود می آید. این مشکلات بر قوزک پا فشار وارد می کنند و قوزک را به سمت داخل برمی گردانند و موجب عدم تراز پاها می شوند.
علائم صافی کف پا
بیشتر افراد دارای صافی کف پا، مشکلی ندارند، اما برخی هم دارای مشکلاتی می باشند.
- در کودکان، درد پا، قوزک و یا پاشنه پا، از علائم صافی کف پا می باشد.
- افرد بالغ، هنگامی که مدت طولانی می ایستند و یا بعد از ورزش، دچار در د و خستگی پا می شوند.
- عدم توانایی ایستادن بر روی نوک پا
- تورم درون قوزک پا
تشخیص کف پای صاف
جراح برای تشخیص کف پای صاف، پا و مچ پا را بررسی کرده و حالت پاهای شما را در موقعیت ایستاده و نشسته مشاهده میکند. آزمایش اشعه X معمولاً برای تعیین شدت اختلال انجام میشود. اگر پزشک برای شما کف پای صاف انعطاف پذیر را تشخیص دهد، اما شما هیچ علامتی نداشته باشید، جراح برای شما علائم و مواردی را توضیح خواهد داد که انتظار می رود در آینده رخ دهد.
راه‌ها و روش‌های درمان
از بهترین راه‌ها و روش‌های اصلاح و درمان صافی کف پا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
در اکثر موارد، درمان کف پای صاف کودکان بدون هیچ عمل خاصی ، تنها با بزرگتر شدن آنها رفع میشود. اگر کودک دچار درد نشود، پزشک تنها از شما خواهد خواست تا صبر کنید و منتظر تغییرات بعدی باشید. همچنین از شما خواسته میشود که کودکتان را برای ارزیابی‌های دوره‌ای، مجدداً نزد پزشک ببرید. معمولاً اگر صافی کف پا، در کودکان یا بزرگسالان، باعث درد شود، پزشک توصیه خواهد کرد که از انواع نرم یا سخت کفی‌های کفش به عنوان تکیه‌گاهی برای قوس کف پا استفاده شود. در کودکان بزرگتر و نوجوانان نیز استفاده از تمرینات کششی و فیزیوتراپی میتواند باعث تسکین درد شود. طرح درمان درد کف پا و صافی آن ارائه شده، برای افتادگی قوس و صافی کف پا به شدت و علت عارضه بستگی دارد و بر همین اساس ممکن است پزشک یک یا چند مورد از سه درمان زیر را به شما توصیه کند. جراحی نیز روش دیگری است که برای درمان صاف کف پا ممکن است از آن استفاده شود.
استراحت
گاهی اوقات پزشکان به بعضی بیماران توصیه میکنند که استراحت کرده و تا زمانی که مچ پاهایشان بهتر شود، از انجام فعالیت‌های که مچ پاهایشان را بدتر میکنند اجتناب نمایند.
داروهای خوراکی ضدالتهاب
داروهای خوراکی ضدالتهاب، درد و التهاب را تا حد زیادی کم میکنند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپ میتواند با استفاده از اولتراسوند و تکنیکهای دیگر التهاب را کاهش دهد. همچنین نحوه صحیح انجام ورزش ،حرکات اصلاحی و تمرینات کششی پا و مچ پا را به شما آموزش می‌شد. متحرک نگه داشتن میتواند باعث حفظ عملکرد پا شود. تقویت عضلات ضعیف پا و مچ پا نیز میتواند به جلوگیری از متلاشی شدن بیشتر استخوان‌ها و مفاصل کمک کند.
پدهای محافظ
هنگامی که قسمت‌هایی از استخوان‌های متلاشی شده در سطح کف پا برجسته می‌شوند، استفاده از پد و یا بالشتک روش مؤثری برای جلوگیری از تماس آزار دهنده کف پا با کف کفش خواهد بود. میتوان با استفاده از پدهایی که در قسمت‌هایی از آنها جای خالی وجود دارد، فشار وزنِ وارد آمده بر قسمتهای به خصوصی از کف پا را خنثی نمود.
ارتزهای مناسب برای مچ پا
یک ارتز مناسب شده برای مچ پا، تکیه‌گاهی برای قوس کف پا است که توسط پزشک تجویز شده و مستقیماً از قالبی از کف پایتان ساخته میشود و قاعدتاً در مقایسه با کفی طبی کفشی که از داروخانه می‌خرید تکیه‌ها بهتری برای مچ پایتان خواهد بود. برای عارضه صافی کف پا میتوان اصلاحاتی را در وسیله ارتزی انجام داد که بتواند با توجه به شرایط بیمار تعادل پایش را حفظ کند.
ارتزهای مناسب برای قوزک و مچ پا
یک ارتز مناسب شده برای قوزک و مچ پا (AFO) تکیه‌گاه و نگهدارنده‌ای برای ساق و قوس کف پا است که به تجویز پزشک با قالبگیری از پای بیمار ساخته شده و باعث ثبات مچ و کف پا میشود. این ارتز تکیه‌گاه کامل‌تری نسبت به کفی‌های کفش فراهم میکند و در مواردی که صافی کف پا شدید است از آن استفاده میشود.
تزریق کورتیزون
کورتیزونی که در مفصل تزریق میشود یک داروی ضدالتهابی قوی است که از آن برای کاهش سریع درد ناشی از التهاب استفاده میشود. تزریق کورتیزون به شدت در تسکین علائم صافی کف پا تأثیر دارد، اما نمی‌تواند ساختمان مچ پا را اصلاح کند.
کنترل وزن بدن
اگر بیمار بیش از اندازه چاق باشد، پزشک به او توصیه خواهد کرد که وزنش را کم کند. تعداد قابل توجهی از بیمارانی که دچار چاقی مفرط هستند پس از کاهش وزن، بهبود چشمگیری را در علائم خود مشاهده میکنند.
