تاثیر تزریق داخل ستون فقرات در درمان دردهای کمر و پا

تاثیر تزریق داخل ستون فقرات در درمان دردهای کمر و پا

 

تزریق استروئید به داخل فضای اپیدورال کمری بیش از نیم قرن است که به عنوان یکی از درمان‌های دردهای سیاتیکی کمر به کار برده می‌شود. با توجه به اینکه در مورد تاثیر این روش در درمان طولانی مدت بیماران مبتلا به دیسک‌های کمری اختلاف نظرهایی وجود دارد در ادامه مطلب به ذکر مطالبی راجع به این روش درمانی می‌پردازیم:

 

 

 

ستون فقرات کمری از پنج مهره استخوانی تشکیل شده است که بخش بالایی ستون فقرات را به لگن وصل می‌کنند. در بین این پنج مهره دیسک‌های کمری وجود دارند. هر دیسک از دو قسمت تشکیل شده است یک قسمت داخلی (نوکلئوس) که حالت ژله‌ای و نرم دارد و یک لایه خارجی که مانند حلقه‌ای قسمت میانی را در برگرفته است. لایه خارجی حالت فیبری و ارتجاع پذیر دارد (آنولوس فیبروزوس). مشخصات ساختمانی دیسک سبب می‌شود دیسک بتواند با انعطاف پذیری فشارهای وارد آمده بر ستون فقرات را خنثی نماید.

 

در دو طرف هر مهره دو سوراخ وجود دارد که فورامن نامیده می‌شوند. رشته‌های نازک عصبی که از نخاع برای عصب‌دهی به پاها جدا می‌شوند از طریق این فورامن‌ها از ستون فقرات خارج می‌شوند.

 

 

 

زمانی که دیسک‌های کمر آسیب می‌بینند در موارد خفیف دچار تغییر شکل می‌شوند و در موارد شدیدتر قسمتی از لایه خارجی آنها پاره می‌شود و ماده نرم داخلشان به بیرون راه پیدا می‌کند. تماس این ماده و فشار ناشی از دیسک بر محل خروج عصب در ناحیه فورامن سبب ایجاد کمردرد و دردهای سیاتیکی می‌شود که می‌تواند به همراه درجاتی از بی‌حسی، گزگز و مورمور شدن در پاها انتشار یابد. بدن انسان قدرت ترمیم بسیار زیادی دارد و بلافاصله پس از ایجاد آسیب فرآیند ترمیم و بازسازی شروع می‌شود. وجود التهاب و واسطه‌های التهابی در محل بیرون‌زدگی دیسک از این فرآیند جلوگیری می‌کند به خصوص اینکه قسمت داخلی دیسک که به بیرون راه می‌یابد به صورت بالقوه سبب ایجاد التهاب و تورم و فشار مضاعف بر ریشه عصبی می‌شود.

 

 

 

انجام تزریق اپیدورال بخشی از مسیر درمان در بیماران مبتلا به کمردرد یا درهای سیاتیکی اندام تحتانی می‌باشد. این کار در بیمارانی به کار می‌رود که به روش‌های ساده‌تری مانند درمان دارویی، استراحت، فیزیوتراپی و آب‌درمانی پاسخ مناسبی نداده‌اند. انجام این تزریق یک روش درمان است که به بدن بیمار فرصت ترمیم را می‌دهد تا در حد امکان از انجام عمل جراحی باز اجتناب شود.

 

روش انجام این تزریق نقش مستقیمی در ایجاد اثر درمانی و پایداری این درمان دارد. روش‌های قدیمی این کار که توسط نیدل‌های درشت اپیدورال در ناحیه خط وسط ستون فقرات (اینترلامینار) و بدون استفاده از فلوروسکوپ انجام می‌شد و شاید هنوز در بعضی مراکز درمانی انجام شود، جای خود را به روش جدید ترانس فورامینال تحت فلوروسکوپی دانسته‌اند. مهارت پزشک در به کارگیری این روش دقیق بر موفقیت عمل می‌افزاید و سبب کاهش عوارض می‌شود.

 

 

 

در روش ترانس فورامینال از نیدل‌های نازکی استفاده می‌شود که آسیبی به بافت عصبی وارد نگردد. بیمار در اتاق عمل و به صورت سرپایی پذیرش می‌شود. این کار نیاز به بیهوشی ندارد و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. با توجه به روش کار و لوازم به کار گرفته شده این عمل دردناک نمی‌باشد و بیماران تجربه ناخوشایندی از انجام آن ندارند.

 

فلوروسکوپ نوعی وسیله تصویربرداری است که توسط اشعه ایکس تصویر لحظه به لحظه از مراحل انجام تزریق را به ما می‌دهد. دقت میلی‌متری این تصاویر سبب صحت کار و اجتناب از آسیب به بافت‌های ستون فقرات می‌گردد. مراحل انجام تزریق ترانس فورامینال 15 تا 20 دقیقه به طول می‌انجامد و بیمار می‌تواند یک ساعت پس از انجام عمل، ترخیص شود و با پای خودش به منزل برود.

 

 

 

در انجام این تزریق داروهای استفاده شده پس از 24 تا 48 ساعت تاثیر درمانی خود را نشان می‌دهند و وضعیت عمومی رفته رفته رو به بهبود می‌رود. با از بین رفتن التهاب و فشار از روی عصب درگیر، مکانیسم ترمیم داخلی دیسک و فضاهایی که قبلا تحت فشار بوده را به وضعیت طبیعی نزدیک می‌کند. بیماران در چند روز اول پس از تزریق استراحت نسبی دارند و پس از آن تمرین‌های ورزشی خاصی را شروع می‌نمایند. تا شش هفته پس از تزریق وضعیت بهتر می‌شود و در صورت رعایت شرایط توصیه شده به بیماران بهبودی طولانی مدت به دست می‌آید.

 

در آخرین تحقیق‌هایی که به صورت طولانی مدت روی انجام این روش در بیماران مبتلا به فتق دیسک‌های کمری در مقایسه با جراحی باز انجام شده، این روش در 71 تا 84 درصد موارد سبب درمان بیماران شده است. این اثر در بیماران با فتق یک طرفه دیسک که باعث تنگی یک‌طرفه فورامن (سوراخ خروجی عصب) هستند بیشتر می‌باشد.

 

 

آیا این تزریق نیاز به تکرار دارد؟

 

در بسیاری از بیماران که به این روش پاسخ کامل یا به نسبت کاملی را می‌دهند تکرار این تزریق ضروری نیست؛ البته در بعضی از بیماران که پاسخ نسبی به این روش می‌دهند جهت تکمیل کار، انجام تزریق مجدد ضروری می‌باشد.

 

در بیمارانی که به این کار پاسخ نمی‌دهند روش‌های بسته دیگری مانند لیزر پلاسما یا نوکلئوتومی از راه پوست جایگزین مناسبی برای درمان می‌باشد. در این روش‌ها بدون نیاز به باز کردن پوست و با بی‌حسی موضعی، قسمتی از دیسک بیرون‌زده با لیزر یا نوکلئوتوم حذف می‌گردد. گفتنی است که روش‌های گفته شده در همه بیماران مبتلا به فتق دیسک‌های کمری قابل انجام نمی‌باشند و در گروهی از بیماران عمل جراحی باز گزینه اول می‌باشد.

 

انتخاب بیماران برای استفاده از روش تزریق ترانس فورامینال پس از مراجعه بیماران به کلینیک درد و انجام معاینه‌های دقیق و بررسی ام‌آر‌آی و در صورت لزوم نوار عصبی آنان مقدور می‌باشد. در مجموع با توجه به اینکه انجام تزریق ترانس فورامینال یک روش با تهاجم بسیار کم و عوارض اندک می‌باشد و سبب بهبود درد حاد و درمان طولانی مدت در بیش از دو سوم بیماران با فتق دیسک می‌شود، بهتر است این روش در بیماران مبتلا به کمردرد به عنوان قدم اول درمان پس از درمان‌های اولیه دارویی به کار رود.

 

گروه دیگری از بیماران که با انجام تزریق داخل اپیدورال درمان می‌گردند بیماران دچار چسبندگی‌های داخل کانال پس از عمل جراحی کمر می‌باشند. این چسبندگی‌ها در یک سوم عمل‌های جراحی باز ستون فقرات کمری اتفاق می‌افتند و می‌توانند سبب درد و مشکل حسی و حرکتی برای بیماران شوند. تعبیه کاتترهای مخصوص تحت بی‌حسی در محل چسبندگی و استفاده از تزریق ترکیبات دارویی خاصی در آن مناطق بدون نیاز به جراحی مجدد، چسبندگی‌ها را بر طرف می‌نماید و سبب درمان بیماران می‌شود.

 

از موارد دیگر استفاده از تزریق داخل ستون فقرات، درمان بیماران مبتلا به تنگی کانلا نخاع می‌باشد. در این بیماران تورم بافت نرم داخل کانال نخاع به همراه تغییر شکل دیسک‌های کمری و تغییرهای استخوانی سبب تنگ شدن کانال و فشار بر رشته‌های عصبی می‌گردد. تزریق ترکیبات خاص دارویی می‌تواند با نازک کردن بافت نرم متورم داخل کانال سبب رفع فشار و از بین رفتن علائم فشار روی اعصاب شود. با توجه به اینکه این روش بدون نیاز به بی‌هوشی انجام می‌شود در بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی که به طور عمده مسن می‌باشند، می‌تواند روش درمانی مناسبی برای عمل جراحی باشد.

 

در کلیه بیماران ذکر شده انجام تزریق داخل کانال نخاع باید در اتاق عمل و با استفاده از دستگاه

 

                                 

تزریق استروئید در فضای اپیدورال یکی از راههای درمان کمردرد

 

 

تزریق استروئید در فضای اپیدورال یکی از روش‌های رایج درمان التهاب ناشی از کمر درد نشأت گرفته از پا درد یا گردن دردی است که در درد بازو ریشه دارد. عصب‌های نخاعی در این عارضه‌ها در اثر باریک شدن مجراهای عبور رو به پایین یا خارج از ستون فقرات ملتهب می‌شود.

فایده تزریق استروئید در اپیدورال

 

باریک شدن مجراهای نخاعی به دلایل گوناگون، از جمله فتق دیسک کمر و گردن، ایجاد خارها یا زائده‌های استخوانی، ضخیم شدن رباط‌های ستون فقرات، کیست مفصلی یا حتی به هم خوردن نظم و هم‌راستا نبودن مهره‌ها (سرخوردن مهره یا اسپوندلولیستزی)، رخ می‌دهد. فضای اپیدورال آکنده از چربی، کیسه نخاعی را احاطه می‌کند و از اعصاب و نخاع محافظت می‌کند. استروئید (کورتیزون) وارد شده به فضای اپیدورال کنش ضدالتهابی بسیار قدرتمندی از خود نشان می‌دهد که به تسکین درد کمک می‌کند و عملکرد بیماران را بهبود می‌بخشد. اگرچه استروئید عارضه اصلی مولد درد را از بین نمی‌برد، اما چرخه درد و التهاب را می‌شکند و قدرت بدن برای مقابله و مبارزه با عارضه را افزایش می‌دهد. به این ترتیب تزریق استروئید نتایجی را به دست می‌دهد که ماندگاری‌شان از اثر خود استروئید بیشتر است.

روش انجام تزریق

 

اینترلمینار، کودال و ترانس فورمینال سه روش متداول تزریق استروئید در فضای اپیدورال محسوب می‌شود. در هر سه روش اشاره شده سوزن ظریف و باریکی با توجه به تصاویر دستگاه فلوئوروسکوپ (اشعه ایکس) وارد محل مورد نظر می‌شود. ماده حاجب پیش از تزریق وارد بدن می‌شود تا رسیدن دارو به محل مورد نظر را تایید کند. غالباً علاوه بر استروئید از بی‌حسی موضعی نیز برای تسکین موقت درد استفاده می‌شود.

 

در روش اینترلمینار، که غالباً به طور خلاصه "تزریق اپیدورال" نامیده می‌شود، سوزن وارد پشت فضای اپیدورال می‌شود و استروئید وارد ناحیه گسترده‌ای می‌شود. به همین ترتیب در روش کودال نیز سوزن از راه شکاف خاجی (منفذ استخوانی کوچکی دقیقاً بالای استخوان دنبالچه) وارد بخش پایینی فضای اپیدورال می‌شود. استروئید در هر دو روش اینترلمینار و کودال غالباً در بخش‌های مختلف ستون فقرات و نخاع پخش شده و هر دو سمت مجرای نخاعی را پوشش می‌دهد. اما در روش ترانس فورمینال، که با اصطلاح "بلوک عصبی" از آن یاد می‌شود، سوزن از پهلو وارد عصب خارج شونده از ستون فقرات می‌شود و دارو در فضای احاطه کننده عصب تزریق می‌شود. دارو در مرحله بعد به سمت بالا حرکت می‌کند و از پهلو وارد فضای اپیدورال می‌شود. تحویل دارو به یک ناحیه مشخص آسیب دیده (معمولاً یک بخش و یک سمت) به روش ترانس فورمینال با دقت و تمرکز بالاتری صورت می‌گیرد. با ایجاد تغییر کوچکی در این روش می‌توان یک عصب مجزای خاص را با دقت بیشتری پوشش داد و علاوه بر تسکین درد و بهبود عملکرد از مزیت تشخیصی این نوع تزریق نیز بهره برد.

 

هر سه عمل فوق به صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار معمولاً می‌تواند فعالیت‌های معمول پیش از تزریق را پس از یک روز طبق روال گذشته ادامه دهد. برخی بیماران تمایل دارند در طول عمل داروی آرام‌بخش ملایم دریافت کنند، اما بسیاری از بیماران تزریق را صرفاً با بی‌حسی موضعی از راه پوست به خوبی تحمل می‌کنند.

پس از تزریق

 

تأثیرگذاری استروئید معمولاً ۱ تا ۳ روز پس از تزریق آغاز می‌شود، اگرچه بیماران در بعضی موارد حدود دو هفته بعد نتایج تزریق را احساس می‌کنند. درد معمول برخی بیماران، البته به ندرت، تا چند روز پس از تزریق افزایش می‌یابد؛ به علاوه شماری از بیماران با اثرهای جانبی‌ای مانند اضطراب، اختلال در خواب، تغییر در عادت ماهانه، احتباس موقت آب یا قرمزی و سرخ شدن صورت و سینه مواجه می‌شوند که معمولاً با احساس گرما یا افزایش اندک دمای بدن همراه است. این اثرهای جانبی معمولاً ملایم هستند و غالباً پس از چند روز از بین می‌روند. ابتلا به دیابت، حساسیت داشتن به ماده حاجب یا هر عارضه جدی دیگری باید پیش از تزریق به پزشک اطلاع داده شود.

 

چندین دهه است که تزریق اپیدورال کمر به عنوان درمانی کاملاً ایمن و کارآمد برای تسکین درد پا، گردن و بازو انجام می‌شود. بروز حساسیت، خونریزی، عفونت، آسیب دیدن عصب یا فلج از عوارض احتمالی این تزریق به شمار می‌آید که البته خوشبختانه به ندرت بروز می‌یابد. احتمال مواجهه با عوارض جدی در صورت بهره‌گیری از دستگاه فلوئوروسکوپ و انجام شدن تزریق توسط پزشک مجرب به حداقل می‌رسد. در مجموع بیماران تزریق در فضای اپیدورال را به خوبی تحمل می‌کنند و پس از عمل به ندرت با عوارض جانبی روبه رو می‌شوند.

 

اگرچه درد تمام بیماران پس از تزریق استروئید در اپیدورال تسکین نمی‌یابد، اما این تزریق‌ با ماندگاری اثر چند ماهه یا بیشتر غالباً درد را کاهش می‌دهد و عملکرد را بهبود می‌بخشد. چنانچه تزریق نتایج چشمگیری به دست دهد، می‌توان آن را برای حفظ بهبودهای حاصل شده بدون بروز کوچکترین خطری به صورت دوره‌ای تکرار کرد. به منظور به حداکثر رساندن مزایای تزریق یا ماندگاری بیشتر نتایج به دست آمده می‌توان در کنار تزریق از درمان‌های دیگری مانند مصرف دارو یا فیزیوتراپی نیز بهره برد. پزشک همواره برنامه درمانی جامعی را برای بیمار تدوین می‌کند.