تشخیص ساییدگی مفصل یا آرتروز چگونه است

پزشک معالج پس از صحبت با بیمار و معاینه وی از رادیوگرافی ساده مفصل برای تشخیص استفاده میکند. در رادیوگرافی یک مفصل مبتلا به آرتروز علائم زیر دیده میشوند

 

·         کم شدن فاصله مفصلی به عبارت دیگر کم شدن فاصله بین دو سر استخوانی که مفصل را تشکیل داده اند

 

·         تشکیل استخوان اضافه در کنار سطح مفصلی استخوان ها که به آنها استئوفیت میگویند

 

·         افزایش تراکم استخوان در زیر سطح مفصل

 

·         ایجاد کیست های استخوانی در زیر سطح مفصل

 

                                 

 

·         تغییر شکل سطح مفصل و کج شدن امتداد استخوان های تشکیل دهنده آن.

علائم ساییدگی مفصل چیست

مهمترین علائم ساییدگی مفصل یا  آرتروز عبارتند از:

 

1-     درد ساییدگی مفصل بتدریج شروع شده و در طول زمان شدت آن کم کم بیشتر میشود. درد در حین انجام فعالیت های بدنی بیشتر شده و با استراحت کمتر میشود. با شدید شدن آرتروز درد ممکن است در حین استراحت هم وجود داشته باشد. درد ممکن است در مفصل مبتلا شده احساس نشود و در نقطه ای دورتر احساس شود. مثلا در مفصل ران ممکن است در ران احساس شود.

 

2-       خشکی و محدودیت حرکت مفصل : در بیماران مبتلا به آرتروز، خشکی مفصل معمولا در صبح ها بیشتر بوده و بتدریج در طول روز کم میشود. البته این خشکی زودتر از خشکی که در روماتیسم مفصلی دیده میشود خوب میشود. معمولا خشکی مفصل بیمار بعد از گذشت نیم ساعت خوب میشود.

 

3-     تورم مفصل مفصل از علائم آرتروز است ولی این تورم معمولا همراه با قرمزی و گرم شدن مفصل نیست

 

4-     مفصل مبتلا به ساییدگی مفصل معمولا بزرگتر میشود که به علت رشد استخوان های اطراف مفصل است

 

5-       گاهی اوقات مفصل مبتلا به آرتروز تغییر شکل داده و امتداد استخوان های دو طرف آن تغییر میکنند. بطور مثال پرانتزی شدن زانو میتواند از علائم آرتروز زانو باشد

 

6-     لنگش و بد راه رفتن در اثر ساییدگی مفاصل ران و زانو ایجاد میشود. این بیماران احتمال بیشتری دارد که زمین بخورند

 

                                 

انواع ساییدگی مفصل یا آرتروز چیست

دو نوع آرتروز یا ساییدگی مفصل وجود دارد

 

    ساییدگی اولیه مفصل : این نوع ساییدگی در مفاصلی ایجاد میشوند که قبلا سالم بوده اند. اغلب بیماران سن بالای ۵۰ سال دارند. در سن بالای ۶۵ سال حدود نیمی از مردم دچار آرتروز میشوند. این آرتروز یا ساییدگی معمولا خفیف است ولی در ۱۰ درصد موارد میتواند شدت پیدا کند.

    ساییدگی ثانویه مفصل : این نوع ساییدگی مفصلی که معمولا در افراد جوانتر ایجاد میشود در افرادی دیده میشود که قبلا به علتی مفصل آنها بشدت آسیب دیده است و آن آسیب شوع و پیشرفت آرتروز را سرعت داده اند. آسیب هایی مانند عفونت مفصل، شکستگی داخل یا اطراف مفصل و یا آسیب های رباط ها یا منیسک مفصل

ساییدگی مفصل یا آرتروز بیشتر در کدام مفاصل ایجاد میشود ؟

آرتروز یا ساییدگی مفصل بیشتر در مفاصل ران، زانو، انگشت و کمر ایجاد میشود. ساییدگی معمولا در چند مفصل بدن همزمان ایجاد میشود ولی شدت آن در مفاصل درگیر شده متفاوت است بطوریکه فقط در یک یا تعدادی از مفاصل درگیر شده بیمار از علائم آرتروز اذیت میشود.

 

                                 

علل موثر در پیشرفت آرتروز چیست

علل زیر در تشکیل و پیشرفت آرتروز یا ساییدگی مفصل تاثیر دارند

 

    سن : با بالا رفتن سن آرتروز هم بیشتر میشود. میتوان گفت ساییدگی مفصلی جزئی طبیعی از روند پیری است که در همه انسان ها با افزایش سن ایجاد میشود ولی سن شروع آن در انسان های مختلف متفاوت است.

 

    ژنتیک : در بعضی انسان ها بطور ژنتیکی و خانوادگی استعداد بروز آرتروز بیشتر است

 

    چاقی : ساییدگی مفاصل ران و زانو در افراد چاق بیشتر و زودتر ایجاد میشود و این به علت نیروهای زیادی است که در افراد چاق به علت نیروی وزن به مفصل وارد شده و موجب تخریب زودرس آن میشود.

 

    جنس : آرتروز در زنان بیشتردیده میشود

    آسیب قبلی به مفصل : عفونت های قبلی در مفصل، شکستگی هایی که قبلا در مفصل ایجاد شده است، آسیب های لیگامانی که بر اثر حوادث قبل در مفصل بوجود آمده و مفصل را ناپایدار کرده اند و یا تغییر شکل استخوان های اطراف مفصل میتوانند موجب تشدید بروز آرتروز شوند.

    شغل : فعالیت های بدنی شدید به علت شغل خاص و یا انجام ورزش خاص میتواند ضربات بیش از حد تحمل مفصل برای ترمیم به آن وارد کرده و موجب بروز آرتروز یا ساییدگی مفصل شوند

                                 

علت آرتروز یا ساییدگی مفصل چیست

در طول روز و به علت فعالیت های بدنی مفاصل بدن بطور مرتب در معرض ضربه قرار دارند و این ضربات مرتبا آسیب هایی را به آنها بخصوص به غضروف مفصلی وارد میکنند. بدن این آسیب ها را تا جایی که میتواند ترمیم میکند. پس در طول زندگی مفاصل بدن دائما در یک فرآیند آسیب و ترمیم قرار دارند.

گاهی اوقات شدت آسیب های وارده به مفصل بیش از قدرت ترمیم بدن است و یا به عللی قدرت ترمیم بدن کاهش یافته و نمیتواند آسیب های معمولی را مرتبا ترمیم کند. در این موارد غضروف مفصلی بتدریج خرابتر و خرابتر میشود و این شروع آرتروز است.

در ابتدا سطح غضروف ریش ریش و لایه لایه میشود. با هر آسیبی مقداری از روی غضروف برداشته میشود تا اینکه بتدریج کلفتی غضروف کم میشود. کم شدن کلفتی غضروف که در رادیولوژی بصورت کاهش فاصله مفصلی دیده میشود از علائم اولیه شروع ساییدگی مفصل است.

بعد از مدتی در اطراف استخوان دو طرف مفصل استخوان های اضافه ساخته میشود که به آنها استئوفیت Osteophytis میگویند. این استئوفیت ها هم در رادیوگرافی مفصل دیده میشوند.

 

بافت سینوویال مفصل هم متورم میشود که به آن سینوویت Synovitis میگویند. بتدریج استخوان زیر غضروف سفت و محکم میشود که به آن عاجی شدن استخوان یا Eburnation میگویند. با پیشرفت آرتروز در استخوان زیر غضروف کیست های استخوانی ایجاد میشود

                                 

ساختمان مفصل چیست

مفصل جایی است که دو استخوان در کنار هم قرار میگیرند. مفصل باعث میشود قسمت های مختلف بدن نسبت به هم حرکت کنند و حرکت استخوان ها در مفصل به علت کششی است که از طریق عضلات به آنها اعمال میشود.

دو انتهای استخوان ها در جایی که با هم مفصل میشوند به وسیله پرده بافتی محکمی پوشیده شده که به آن کپسول مفصلی میگویند.

در اطراف کپسول مفصلی نوارهای بافتی محکمی قرار دارند که به آنها لیگامان یا رباط میگویند و مسئول پایدار کردن مفصل هستند.

غضروف یک بافت سخت ولی صاف و قابل انعطاف است که روی انتهاهای استخوان ها در محلی که در کنار هم قرار میگیرند را میپوشاند.

مقدار کمی از یک مایع غلیظ و لزج بین دو سر استخوان ها و در درون مفصل قرار گرفته که سطح غضروف را لیز کرده و اصطکاک بین دو سطح مفصلی را کم میکند و به آن مایع سینوویال Synovial fluid یا مایع مفصلی میگویند. مایع سینوویال به توسط بافت سینوویال ساخته میشود. بافت سینوویال لایه ای از سلول هاست که سطح داخلی کپسول مفصل را فرش کرده است.

                                 

آرتروز یا ساییدگی مفصل چیست و چه علائمی دارد

آرتروز به معنای ساییدگی مفصل و تخریب سطح مفصلی و بدنبال آن تغییر شکل، درد و محدودیت حرکت در مفصل است. آرتریت Arthritis به معنای التهاب مفصل است و استئوآرتریت Osteoarthritis شایع ترین نوع آرتریت است.

 

در استئوآرتریت مشکل اصلی در غضروف مفصلی است و بعد از مدتی استخوان مفصل هم دچار آسیب میشود. آرتروز Arthrosis یک کلمه یونانی به معنای مفصل است ولی به معنای استئوآرتریت هم بکاربرده میشود. در فارسی بجای کلمات استئوآرتریت و آرتروز از کلمه “ساییدگی مفصل” هم استفاده میشود.

                                 

درمان و پیشگیری از قفل شدن زانو

قفل شدن زانو از شایع ترین شکایات افراد است که به عللی چون آرتروز و زمین خوردن صورت می پذیرد که با تشخیص توسط آرتوسکوپی می توان با روش های فیزیوتراپی از جمله تجویز سرما و گرمادرمانی، برق درمانی و تجویز ورزش های ویژه آن را درمان کرد.

پیشگیری از زمین خوردن در زمین های یخ زده و لغزنده از آسیب های زانوو قفل شدگی جلوگیری می کند. راهکارهایی که پزشکان برای مقابله با این مشکل ارائه داده اند را با هم می خوانیم

▪ شایع ترین عارضه قفل شدگی: یکی از شکایات شایع در بیماران مراجعه کننده به کلینیک های طب فیزیکی و توانبخشی قفل شدن مکرر زانوها است.

 

▪ تشخیص قفل شدگی زانو با آرتروسکوپی: شرح حال و معاینه بالینی، عکس و MRIو در نهایت انجام آرتروسکوپی به مشخص شدن علت قفل شدگی زانو کمک می کند.

 

منیسک یکی از علت های قفل شدگی زانو: قفل شدگی زانو علل گوناگونی دارد برای مثال ممکن است در موارد پیشرفته آرتروز، قطعه ای از استخوان ران جدا شده و در فضای مفصلی زانو سرگردان شود، همچنین آسیب های منیسک های زانو از علل قفل شدگی و تورم تأخیری زانو به شمار می روند.

 

▪ درمان قفل شدگی زانو متفاوت است: درمان و توانبخشی در قفل شدگی زانو براساس علت به وجود آورنده آن متفاوت است گاه می توان با استفاده از درمان های فیزیوتراپی از جمله تجویز سرما و گرمادرمانی، برق درمانی و تجویز ورزش های ویژه برای تقویت عضلات اطراف زانو به خصوص عضله چهار سر ران و عضلات نزدیک کننده و خم کننده ران ها و نیز تمرینات کششی عضلات خارج ران ها پیش از اینکه مفاصل زانو دچار تخریب شدید و پیشرفته شوند درد بیمار را کاهش و سبب بهبود عملکرد وی شد.

● قفل شدگی زانو به دلیل زمین خوردن

 

نکته مهم برای پیشگیری از قفل شدگی زانو ، پیشگیری از زمین خوردن و آسیب های ناشی از سر خوردن در محیط های لغزنده همچون زمین های برفی و یخ زده است.

 

▪ استفاده از کفش مناسب: از جمله اقدامات مفید دیگر برای پیشگیری از زمین خوردن می توان به استفاده از کفش های مناسب با کفی آجدار و پاشنه مناسب و استفاده از وسایل کمکی حرکت همچون عصا (به خصوص در مبتلایان به آرتروز)، آموزش برداشتن گام های کوتاه و مطمئن و انجام ورزش های تقویت عضلات کمر ، کمربند لگنی و اطراف زانوها و نیز انجام تمرینات تعادلی در سالمندان اشاره کرد.

 

▪ گرم کردن صحیح بدن قبل از مسابقات: انجام ورزش در زمین های مناسب و آماده و نیز گرم کردن صحیح بدن و ورزش های کششی پیش از انجام مسابقات از جمله مواردی است که از شیوعآسیب  منیسک  زانو  در ورزشکاران می کاهد

 

                                 

انواع پلیکا و علل بروز سندروم پلیکا

سندرم پلیکا غالباً با درد قسمت جلو زانو شناخته می‌شود و این عارضه بیشتر در امتداد جهت فوقانی داخلی زانو ایجاد می‌شود. پلیکای باقی مانده بافت همبندی جنینی است که در طی تکامل جنینی، زانو را قسمت‌بندی می‌کند. نوار پلیکا به‌عنوان یک ساختار بازمانده به حساب می‌آید و این بدین معناست که این بافت به مرور زمان کارکرد خود را از دست داده و عملاً بودن و نبودن آن بر روی فرد هیچ تأثیر ندارد. این بافت به زائده‌ای متصل شده که می‌تواند منشأ بروز درد باشد اما فاقد هرگونه عملکرد مهمی است. عارضه سندرم پلیکا را می‌توان به کمک روش‌های فیزیوتراپی درمان نمود.

 

انواع پلیکا

 

انواع پلیکای موجود در مفصل زانو می‌توانند از لحاظ اندازه و ساختار متفاوت باشند این پرده می‌تواند فیبری یا چربی مانند، طولی یا هلالی شکل باشد.

 

·         پلیکای فوق پاتلا

·         پلیکای میانی

·         پلیکای تحت پاتلا

·         پلیکای جانبی

 

علت بروز سندرم پلیکا چیست؟

 

در بیشتر مواقع سندرم پلیکا به دنبال بروز یک آسیب‌دیدگی یا ترومای غیر نافذ به قسمت جلوی زانو و یا بر اثر انجام ورزش شدید طولانی‌مدت روی می‌دهد. سندرم پلیکا ممکن است در نتیجه ترکیبی از چند دلیل مختلف روی دهد از جمله:

 

·         دررفتگی کشکک زانو

·         سفتی یا سختی عضله چهار سر ران و یا لگن

·         عدم تعادل عضلات چهر سر ران، همسترینگ یا لگن

·         نادرست بودن شیوه انجام فعالیت‌های مکرر

·         ایجاد تغییر در فعالیت‌های ورزشی و تمرینات روتینی

·         غیرطبیعی بودن ساختار لگن یا زانو

·         ناهنجار بودن طریقه حرکت لگن یا زانو

 

                                 

پا پرانتزی چیست؟

پا پرانتزی چیست؟
 Genu Varum
مقدمه
  در حالت طبیعی ایستاده با زانوهای صاف، زمانی که قوزک‌ ها کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند، نباید فاصله چندانی بین زانوها وجود داشته باشد. اگر به هر دلیلی فاصله بین زانوها افزایش یابد، درحالی که قوزک‌ها به هم چسبیده‌اند این حالت پای پرانتزی  نامیده می‌شود.

به علت کمانی شدن پاها در این بیماری اصطلاح پای پرانتزی به کار می‌رود. در حالت پرانتزی شدن ساق پاها به سمت داخل انحراف می‌یابد.

علل
عدم هماهنگی در صفحه رشد(در کودکان)
بیماریی‌های که باعث کاهش ماده معدنی استخوان می‌شوند (مثلاً بیماری راشی تیسم و استئومالاسی)
ضربات وارده به ویژه به صفحه رشد
آرتروز (استئوآرتریت)
پارگی رباطهای زانو
شکستگی‌های انتهایی استخوان ران که منجربه بد جوش خوردن شده‌اند
شکستگی قسمت فوقانی استخوان درشت نی (به علت بد جوش خوردن)
بیماری پاژه
درمان
تجویز کفش طبی
تجویز کفش طبی و بریس در موارد شدیدتر
انجام جراحی
در کودکان در موارد شدید و زمانیکه روش‌های فوق پاسخ ندهد انجام می‌شود.

عمل جراحی
 پس از بسته شدن صفحه رشد به خصوص در موارد شدید در بزرگسالان معمولاً جراحی انجام می‌شود. پس از بسته شدن صفحه رشد استئوتومی انجام می‌گیرد.

درصورت عدم درمان پای پرانتزی با افزایش سن احتمال آسیب مفصل زانو که منجر به آرتروز زانو می‌شود تشدید می‌گردد؛ بنابراین در مواردی که به علت ژنوواروم شدید، آرتروز زانو ایجاد شده است احتمال انجام تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی) مطرح می‌شود.

توصیه‌ها و روش‌های درمانی فقط با نظر متخصص ارتوپدی یا طب فیزیکی و توانبخشی تجویز می‌گردد. همچنین در صورتی که ناهنجاری زانوی پزانتزی از نوع ساختاری نمی‌باشد بهتر است تمرینات اصلاحی را زیر نظر کارشناسان ارشد یا دکتری حرکات اصلاحی انجام دهید. زانوی پرانتزی ساختاری، عمدتاً با استفاده به موقع از بریس در دوره‌های مناسب امکان‌پذیر می‌شود.

به طور معمول، قرار دادن گوه خارجی در کف پا یا پاشنه توصیه نمی‌شود زیرا به دنبال کمانی شدن ساقها، پا به پرونیشن تمایل پیدا می‌کند. اصلاح این نوع ناهنجاری نیاز به اصلاح ساختار اسکلتی دارد که فقط در موارد شدید توصیه به استفاده از جراحی برای اصلاح این وضعیت می‌شود.

در مورد زانوی پرانتزی وضعیتی هم می‌توان ملاحظات اصلاحی زیر را در نظر گرفت

حرکات تقویتی  عضلات خارجی ساق و ران
حرکات کششی  کپسول داخل زانو

تصحیح راه رفتن به صورتی که پنجه مستقیم و در مسیر خط پیشروی قرار گیرد.

تصحیح کفش وتعویض کفشهایی که سائیدگی جانب خارج آنها بیشتر از حد معمول است.
پرهیز از نشستن در وضعیت چهار زانو