این کلمه از دو واژه نورون به معنی سلول عصبی و
پاتی به معنی بیمار شدن و آسیب دیدن تشکیل شده است. آسیب دیدن اعصاب در اثر بالا
بودن قند خون را "نوروپاتی دیابتی" می‌نامند. این مشکل یکی دیگر از عوارض کنترل
نکردن قند خون در بیماران دیابتی است.
شاید دیده باشید دیابتی‌ها از سوزن سوزن شدن و گرفتگی دست‌ها و
پاها شکایت دارند که موقتی بوده و متناوبا رخ می‌دهد. این اولین مرحله آسیب اعصاب
است (شاخه‌های حسی اعصاب محیطی
اولین گروه‌اند که آسیب می‌بینند). به مرور دردها بیشتر و شدیدتر و طولانی‌تر می‌شوند.
فقدان حس در پاها که فرد به طور مکرر به پاهای‌اش آسیب و ضربه
می‌زند و متوجه آن نمی‌شود و دچار "پای دیابتی" می‌گردد.
به طور متوسط بیماران دیابتی طی 10 تا 20 سال بعد از شروع
بیماری دچار آسیب اعصاب می‌شوند، البته بعضی بیماران بسیار سریع‌تر دچار علایم
عصبی می‌شوند و بعضی دیگر اصلا گرفتار نمی‌شوند.
هر چه مدت ابتلا به بیماری دیابت بیشتر باشد و هر چه کنترل
دیابت ضعیف‌تر باشد، احتمال آسیب اعصاب و شدت آسیب بیشتر خواهد بود
در اثر بیماری دیابت هر قسمتی از اعصاب محیطی و اعصاب خودکار
(سمپاتیک‌ها و پاراسمپاتیک‌ها) می‌تواند آسیب ببیند.
اعصاب خودکار به جاهایی عصب‌دهی می‌کنند که عملکرد غیرارادی
دارند، مثل قلب، عضلات صاف احشا و ارگان‌های داخلی بدن و غدد.
اعصاب محیطی هم به اعصابی اطلاق می‌شود که از جمجمه یا نخاع
بیرون می‌آیند. اعصابی که از جمجمه
بیرون می‌آیند به چشم‌ها، زبان، صورت، گوش‌ها و... می‌روند
و اعصابی که از نخاع بیرون می‌آیند به عضلات ارادی بدن عصب‌دهی می‌کنند. اعصاب
نخاعی شاخه‌های حسی نیز دارند که حس‌های لمس، حرارت، درد و... را انتقال می‌دهند.
در اثر دیابت رگ های بدن دچار مشکل می‌شوند و در وظیفه خود که
خون‌رسانی و تغذیه سلول‌های مختلف است ناموفق عمل می‌کنند و به خاطر این نارسایی،
اعصاب آسیب می‌بینند. به علاوه میزان بالای قند خون در آسیب اعصاب دخالت دارد.
کار اعصاب که مختل شود همه چیز به هم می‌ریزد، مثلا معده دچار بی‌حرکتی
و تاخیر در تخلیه غذا شده و فرد دچار دل درد و احساس سنگینی معده، تهوع و استفراغ
می‌شود.
بروز یبوست یا اسهال، اختلال ریتم طبیعی قلب و بروز علایم
قلبی، بی‌اختیاری یا احتباس ادرار به دنبال آسیب اعصاب مثانه و در مردان اختلال
نعوظی به دلیل بیماری دیابت ممکن است رخ دهند.
قطعا جایی برای شک وجود ندارد که کنترل دقیق قند خون از ایجاد
آسیب اعصاب در بیماران دیابتی جلوگیری می‌کند.
نوروپاتی دیابتی چگونه درمان می شود؟
هدف از درمان رهایی از مشکلات ایجاد شده و پیشگیری از تخریب
بیشتر اعصاب است. نخستین گام کنترل قند
خون است، زیرا از پیدایش مشکلات جدید و بدتر شدن عوارض قبلی پیشگیری می کند.
1- در
مواردی که قرص ها نمی توانند قند خون را به خوبی کنترل کنند، تزریق انسولین معمولا
مفید واقع می شود.
2- گاهی
قرص هایی که برای درمان افسردگی استفاده می شوند، برای درمان نوروپاتی ناشی از
دیابت به کار می روند و دارای اثرات مفید در بهبود کیفیت خواب نیز هستند.
3- هنگام
شب می توان از مسکن ها استفاده کرد.
4- برای
بهبود عوارض گوارشی پیشنهاد می شود تعداد وعده های غذایی را افزایش دهید و میزان
غذای مصرفی در هر وعده را کم کنید. همچنین از مصرف غذاهای پرچربی و پرفیبر پرهیز
کنید.
5 - برای جلوگیری از ضعف و سرگیجه، تغییر وضعیت ایستادن و نشستن را
آهسته انجام دهید. گاهی برای بهبود ضعف اندام ها ممکن است فیزیوتراپی توصیه شود.
6- به
دلیل استعداد ابتلا به عفونت ادراری در مبتلایان به نوروپاتی دیابتی، لازم است
مبتلایان به دیابت آب و مایعات بیشتری بنوشند و اگر دچار تکرر ادرار هستند سعی
کنند به فواصل منظم، مثلا هر 3 ساعت یک بار ادرار کنند.
فرآوری : نیره ولدخانی
بخش تغذیه و سلامت تبیان
منابع :
هفته نامه سلامت
سایت مرکز تحقیقات غدد ومتابولیسم دانشگاه علوم پزشکی مشهد -
زهرا عرفانیان ، کارشناس پرستاری آموزش دیابت
