گزگز شدن دست و پا از علائم شایعی است که منشاء آن میتواند انواع عوارض پزشکی باشد. در سادهترین حالت، گزگز دست و پا ناشی از فشار بر اعصاب شما به دلیل به خواب رفتن بر روی بازوی خود و یا روی هم انداختن پاهای خود برای مدت زمان طولانی است. اما گزگز و سوزنسوزن شدن دست و داغی کف پا میتواند به دلیل موضوعی جدیتر، مانند آسیب عصبی نیز باشد. گزگز شدن دست و پا به دلیل آسیب عصبی اغلب با درد، خارش، و بیحسی همراه است و به عنوان عارضه نوروپاتی محیطی شناخته شده است. بیش از ۱۰۰ نوع مختلف از عارضه نوروپاتی محیطی وجود دارد.
گزگز دست یا پاها از علائم شایعی است که میتواند بلند مدت و یا زودگذر باشد. در بسیاری از موارد، گزگزدست یا پاها نگرانکننده نیست، اما میتواند نشانهای از برخی عوارض و بیماریها باشد. خواب رفتن دست و پا میتواند با حالت نشسته و یا خوابیده فرد، مانند انداختن پاها روی هم و یا خوابیدن روی یک دست ایجاد شود.
گزگز و مورمور شدن پا ، دست (و یا هر دو) میتواند همراه با علائم دیگری مانند درد، خارش، بیحسی و تحلیل عضله و یا سوزش کف پا باشد. در چنین مواردی گزگز ممکن است نشانهای از آسیبهای عصبی باشد. آسیب عصبی میتواند به دلیل عوامل متفاوتی مانند صدمات ناشی از ضربه و یا فشار مکرر، عفونتهای باکتریایی یا ویروسی، قرار گرفتن در معرض سموم و بیماریهای سیستمیک مانند دیابت باشد.
چنین آسیبهای عصبی به عنوان نوروپاتی محیطی شناخته میشوند، زیرا اعصاب دور از مغز و نخاع (اغلب در دست و پاها) را تحت تاثیر قرار میدهند. بیش از ۱۰۰ نوع مختلف از نوروپاتی محیطی وجود دارد. با گذشت زمان، نوروپاتی محیطی میتواند بدتر شده و منجر به کاهش تحرک و حتی فلج شدن و ناتوانی فرد از حرکت گردد. در انگلستان، حدودا" از هر ۵۰ نفر، یک نفر مبتلا به نوروپاتی محیطی است و حدود ۸ درصد از افراد بالاتر از ۵۵ سال، به این بیماری مبتلا میشوند.
اگر شما مبتلا به گزگز مداوم در دست، پا یا هردو هستید، انجام معاینات پزشکی فوری، اهمیت زیادی دارد. هرچه زودتر علت گز گز بین انگشتان پا را شناسایی و تحت کنترل درآورید، احتمال کمتری وجود خواهد داشت که دچار عواقب احتمالی مادام العمر شوید.
علائم
ویژگیهای مشترک سوزن سوزن شدن عبارتاند از:
• احساس گزگز و سوزش
• بیحسی
• بازگشت به حس طبیعی چند دقیقه پس از تغییر موقعیت
• دستها، بازوها، پاها و ساق پا بخشهایی از بدن هستند که بیشتر تحت تأثیر قرار میگیرند
علتها و دلایل
دیابت یکی از شایعترین علل نوروپاتی محیطی در انگلستان است. در نوروپاتی دیابتی، گزگز دست و پا و سایر علائم، غالباً برای اولین بار در هر دو پا بروز میکند. سپس از پاها به سمت بالا گسترش مییابد و نهایتاً هر دو دست را تحت تاثیر قرار داده و به بازوها میرسد. افراد مبتلا به دیابت، دچار آسیب عصبی خفیف تا شدید میشوند. در بسیاری از موارد، این علائم اولین نشانههای دیابت هستند.در تعدادی از موارد نوروپاتی محیطی، علت آن ناشناخته و یا "ایدیوپاتیک" است. با این حال، عوارض بسیاری وجود دارد که باعث این عارضه میشوند، مانند:
سندرم به دام افتادن عصب - این سندرمها عبارتند از: سندرم کانال کارپ، فلج عصب اولنار، فلج عصب پرونئال و فلج عصب شعاعی.
بیماریهای سیستمیک - این بیماریها عبارتند از: اختلالات کلیوی، بیماری کبد، آسیب عروقی و بیماریهای خونی، آمیلوئیدوز، بیماریهای بافت همبند و التهاب مزمن، عدم تعادل هورمونی (از جمله کم کاری تیروئید) و سرطان و تومورهای خوش خیم که به اعصاب صدمه میزنند.
کمبود ویتامین - ویتامینهای E، B1، B6، B12 و نیاسین برای عملکرد صحیح اعصاب ضروری است. برای مثال، کمبود B12 میتواند منجر به کم خونی خطرناک شود، که از علل مهم نوروپاتی محیطی است. با این حال، میزان بیش از حد B6 نیز میتواند موجب گزگز دست و پا شود.
اعتیاد به الکل - افرادی که الکلی هستند، به دلیل رژیم غذایی نامناسب (که علت شایع نوروپاتی محیطی است)، بیشتر به کمبود تیامین یا سایر ویتامینهای مهم مبتلا میشوند. همچنین اعتیاد به الکل نیز میتواند باعث آسیب عصبی گردد. برخی از محققان این بیماری را نوروپاتی الکلی مینامند.
سموم - این سموم شامل فلزات سنگین مانند سرب، آرسنیک، جیوه و ترکیبات تالیوم و برخی از مواد شیمیایی صنعتی و زیست محیطی است. همچنین شامل برخی از داروها، به ویژه داروهای شیمی درمانی برای سرطان ریه و برخی از داروهای ضد ویروس و آنتی بیوتیک میباشد.
عفونتها - این عفونتها شامل بیماری لایم، زونا (آبله مرغان-زوستر)، ویروس سیتومگال، اپشتین بار، هرپس سیمپلکس و اچ.آی.وی / ایدز میباشد.
بیماریهای خود ایمنی - این بیماریها عبارتند از: سندرم گیلن باره، لوپوس و آرتریت روماتوئید.
بیماریهای وراثتی - این بیماریها شامل یک گروه از اختلالات است که در مجموع به عنوان بیماری دندان
شارکوت- ماری شناخته میشود.
صدمات - آسیبهایی که اغلب به تروما مربوط میشوند، میتوانند موجب فشردگی اعصاب، خرد شدن، یا آسیب دیدن و در نتیجه درد اعصاب شوند. فشردگی عصب ناشی از فتق دیسک یا دررفتگی استخوان، نمونههایی از این موارد هستند.
تشخیص
تشخیص بیماری بیحسی و خواب رفتگی پا، به شدت علائم بستگی دارد. اگر علائمی شبیه سکته مغزی داشته باشید ممکن است پزشک به شما دستور گرفتن سیتی اسکن (CT Scan) بدهد. این کار، این اجازه را به پزشک میدهد تا تصویری از مغز شما در دست داشته باشد و هرگونه گرفتگی یا خونریزی را که ممکن است دلیل به وجود آمدن علائمتان باشد را شناسایی کند.پزشک معالج شما پروندهی پزشکیتان را مطالعه کرده و از شما سؤالاتی خواهد پرسید تا علائمتان را برای او توصیف و تشریح نمایید.احتمالاً از شما چنین سؤالاتی خواهد پرسید:
• این کرختی و بیحسی چه مدت طول میکشد؟
• بجز بی حسی چه علائم دیگری دارید ؟
• اولین بار چه موقع متوجه بیحسی و خواب رفتگی در کف پایتان شدید؟
• چه مواقعی این بیحسی و خواب رفتگی کف پا بدتر میشود؟
• چه کارهایی موجب بهتر شدن آن میشوند؟
معمولاً بعد از مطالعهی پروندهی پزشکیتان، یک معاینهی بدنی میشوید. پزشک شما به احتمال زیاد کف پای شما را معاینه و مشخص میکند که آیا بیحسی تنها بر یک پای شما اثر گذاشته است یا هر دو پای شما را در گیر کرده است. برخی از بررسیهای پزشک معالج شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• ماهیچه نگاری الکتریکی (الکترومیوگرافی) که میزان پاسخ عضلات را به تحریک جریان الکتریکی میسنجد.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(اِم.آر.آی) مطالعه و بررسی بهمنظور مشاهده ناهنجاریهایی در ستون فقرات و / یا نخاع
• مطالعه هدایت عصبی، که میزان توان عصبها را برای هدایت جریانهای الکتریکی میسنجد.
• بررسیهای بیشتر بستگی به این دارد که پزشک در بررسیهایش به چیزی مشکوک شده باشد.
درمان
پزشکان معمولاً در مواجهه با علائم اشاره شده و درمان گزگز دست و پا مسکن یا داروی ضدالتهاب تجویز میکنند. بااین حال ارزیابی دقیقی باید پیش از تجویز دارو جهت بررسی احتمال ابتلا به عارضههای جدی انجام شود. تعیین علت دامن زننده به این حس ناخوشایند و معالجه آن بهترین روش درمان سوزن سوزن شدن پا است
• اصلاح عضله، استخوان یا ستون فقرات
• بهبود وضعیت تغذیه
• کنترل بیماریهای خودایمنی
• کنترل سوءمصرف الکل
طب فیزیکی و توانبخشی راهبردهای سودمندی را متناسب با شرایط خاص هر بیمار برای درمان خواب رفتن دست و پا ارائه میدهد.