تعویض مفصل زانو یک جراحی مرسوم است که در آن مفصل زانو آسیب دیده با مفصل مصنوعی ( پروتز) جایگزین می شود. افراد بالغ در هر سنی می توانند کاندید جراحی تعویض مفصل زانو باشند. اگر چه این جراحی اغلب در سنین 60 تا 80 سال انجام می شده است ولی امروزه بسیاری از افراد در سنین پایین تر این جراحی را انجام می دهند. پروتز های مدرن امروزی طوری طراحی شده اند که حداِقل برای مدت 20 سال دوام داشته باشند خصوصا اگر فرد از زانوی تعویض شده به خوبی مراقبت کرده و ان را تحت فشار زیاد قرار ندهد.
چه زمانی نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو وجود دارد؟
جراحی تعویض مفصل زانو زمانی توصیه می گردد که مفصل فرسوده و یا آسیب دیده باشد به طوری که حرکات و آزادی عمل فرد را محدود کرده باشد و فرد درد همیشگی حتی در مواقع استراحت داشته باشد. بیشترین عاملی که منجر به جراحی تعویض مفصل زانو می شود استؤارتریت ( ارتروز) است. عوامل دیگر عبارتند از: روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتویید)، مرگ استخوان به دلیل مشکلات خون رسانی(avascular necrosis)، اسیب های مفصلی زانو، دفورمیتی های زانو همراه با درد و از بین رفتن غضروف مفصلی.
کدام بیمار نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو دارد؟
بیماری که درد شدید همراه با تورم و خشکی در مفصل زانو دارد و ازادی حرکتش محدود شده باشد.
بیماری که درد مفصل زانو او به قدری شدید است که در کیفیت زندگی او و انجام فعالیت های زندگی (خرید رفتن، حمام کردن، سر کار رفتن و ...) و حتی خواب فرد تاثیر مخرب و منفی گذاشته است.
بیماری که به دنبال درد و محدودیت حرکتی دچار افسردگی شده باشد.
عموما جراحی تعویض مفصل زانو به افرادی توصیه می شود که اقدامات درمانی دیگر نظیر فیزیوتراپی و تزریق های داخل مفصلی تاثیری در بهبودی وی نداشته است.
چه اقداماتی قبل از جراحی تعویض مفصل زانو لازم است؟
تا قبل از عمل جراحی فرد باید تا جایی که امکان دارد خود را فعال نگه دارد. تقویت عضلات اطراف مفصل زانو میتوانند کمک بسیار زیادی در سرعت و روند بهبودی فرد پس از انجام جراحی داشته باشند. فعالیت هایی مانند پیاده روی و شنا ازچند هفته قبل از عمل جراحی نیز می توانند در این زمینه مفید باشند. همچنین ممکن است نیاز به یک دوره فیزیوتراپی جهت یادگیری و انجام ورزش های قبل ازعمل بنا به نظر جراح وجود داشته باشد.
روند بهبودی پس از جراحی تعویض مفصل زانو به چه صورت است؟
فرد بین 2 تا 5 روز ممکن است در بیمارستان بستری باشد. اکثر افراد میتوانند عصا و وسایل کمکی راه رفتن را بعد از 6 هفته پس از جراحی کنار بگذارند و پس از 8 تا 12 هفته می توانند رانندگی کنند.
بهبودی کامل می تواند تا 2 سال طول بکشد تا بافت اسکار کاملا ترمیم شده و عضلات به وسیله تمرین های تقویتی به قدرت و کارایی نرمال بازگردند.
چه تهدیدهایی درجراحی تعویض مفصل زانو وجود دارد؟
این جراحی بسیار شایع بوده و اکثر افرادی که این جراحی را انجام می دهند هیچ گونه مشکلی ندارند.اگرچه مانند هر جراحی دیگری ممکن است خطراتی با احتمال بسیار کم داشته باشد. این خطرات شامل: خشکی در مفصل، عفونت زخم، عفونت عمقی داخل مفصلی ( نیاز به انجام جراحی مجدد دارد.)، خونریزی داخل مفصلی، اسیب های لیگامانی، عروقی و اعصاب اطراف زانوی جراحی شده، باقی ماندن درد در مفصل، ایجاد شکستگی در استخوان در اطراف مفصل در حین جراحی و یا بعد از ان.
در بعضی موارد نیز، مفصل تعویض شده ثبات کامل ندارد و نیاز به جراحی مجدد پیدا می کند.
اقدامات پس از جراحی:
پس از جراحی تعویض مفصل زانو رعایت یکسری اقدامات احتیاطی جهت بهبودی مفصل و جلوگیری از دررفتگی و اسیب مفصل جراحی شده ضروری میباشد.
در صورت وجود تورم و گرما در مفصل جراحی شده یخ گذاری انجام دهید. یخ گذاری باید به صورت منظم بین 15الی 20 دقیقه و5 نوبت در روز انجام شود.
در طول 2تا 3 هفته اول تنها باید به صورت طاق باز بخوابید و از غلت زدن ،خوابیدن به پهلو و چرخش بدن یا پاها خودداری کنید.
در سه ماه اول بعداز جراحی هنگام خوابیدن به پهلو باید میان
پاهایتان بالش بگذارید به طوری که از بالای زانو تا مچ پای
شما قرار گیرد.
*بهتر است مفصل زانوی خود را بیشتر از 110 درجه خم نکنید.
به علت اینکه تا مدت سه ماه پس از جراحی نباید مفصل زانوی خود را بیشتر از حد مجاز خم کنید،بهتر است ارتفاع تمامی سطوحی که روی ان مینشینید،اعم از صندلی،تختخواب،سرویس بهداشتی و.... حدود 5یا 6 سانتیمتر بالاتر یا هم سطح زانوها باشد.
هنگام نشستن مچ پا یا زانوهایتان را روی هم نیندازید. از انجایکه نمیتوانید برای برداشتن چیزهایی که نیاز دارید مرتبا خم بشوید، کنارصندلی خود یک میز بگذارید و وسایل مورد نیاز خود را روی ان قرار دهید.
روش نشستن :
از یک صندلی محکم دسته دار جهت نشستن استفاده کنید.(توجه داشته باشید صندلی که بر روی ان مینشینید باید شرایط لازم از نظر ارتفاع و بلندی را داشته باشد).به طرف صندلی به عقب بروید تا لبه صندلی را پشت زانوهایتان احساس کنید. سپس پای جراحی شده را به سمت جلو حرکت داده و از عقب دسته صندلی را بگیرید و به ارامی خود را تا روی صندلی پایین اورده و بنشینید.
روش خوابیدن روی تختخواب :
روی لبه تخت بنشینید. رفتن به تخت با تکیه به طرف
جراحی نشده آسان تر است . ابتدا پای جراحی نشده
را بلند کرده و روی تخت قرار دهید سپس به کمک
بازوهایتان به یک طرف تخت سر بخورید و در انتها پای جراحی شده را بالا آورده و روی تخت بگذارید .
آآن نفمتمنآن حتنبنملتنمبتلنمنلhچنانچه سطح تخت شما خیلی پایین است یک تشک دیگر به تخت خود اضافه کنید یا پایه های تخت را روی یک بلوک قرار داده تا ارتفاع تخت افزایش یابد.
طریقه پوشیدن لباس:
پوشیدن یا در اوردن لباس همیشه با پای جراحی شده شروع می شود. ابتدا روی یک صندلی یا لبه تخت بنشینید، برای پوشیدن کفش،جوراب،شلوار و ... از وسایل کمکی مانند گیره دسته بلند و پاشنه کش کفش دسته بلند استفاده کنید . (همواره موارد احتیاطی را در مقابل پای جراحی شده رعایت کنید )
اقدامات ایمنی برای استحمام و سرویس بهداشتی:
افتادن در هر جایی ممکن است اتفاق بیفتد اما احتمال افتادن در دستشویی و حمام از هر جای دیگری بیشتر است .
برای پیشگیری از خطر افتادن به این موارد توجه کنید:
- فقط از توالت فرنگی باید استفاده کنید.عجله نکنید، به طور مرتب به توالت بروید ودر صورت نیاز یک توالت فرنگی متحرک در کنار تخت داشته باشید.
- شب ها مسیر اتاق خواب تا سرویس را روشن نگه دارید تا مسیر راه خود را کاملا ببینید.
- از کفش یا دمپایی مناسب استفاده کنید.
- اگر احساس سرگیجه یا بی تعادلی دارید با پزشک خود مراجعه کنید.
در سه ماه اول بعد از جراحی از صندلی توالت بالا امده استفاده کنید. برای بلند شدن و نشستن روی توالت فرنگی می توانید از دسته های صندلی توالت یا پیشخوان استفاده کنید.(از جا حوله ای یا جای دستمال توالت برای بلند شدن و نشستن استفاده نکنید)
