در ستون فقرات بدن انسان بین مهره های کمری استخوانی بالشتک ها یا صفحاتی از جنس غضروف قرار دارند که به آنها دیسک گفته می‌شود و واضحا در کمر به آنها دیسک کمر گفته می شود. کمر انسان دارای 5 مهره کمر است که در پایین آنها نیز استخوان مثلثی شکلی به نام استخوان خاجی قرار گرفته است. بنابراین در ناحیه کمر تعداد دیسک های بین مهره ای 5عدد می باشد. وظیفه اصلی دیسک ها در ستون فقرات بدن انسان ضربه‌گیر بودن آن است. به عبارتی دیسک ها، فشارهایی را که به ستون فقرات وارد می‌شود را جذب می‌کند و همچنین کمک در بهبود حرکت بین مهره‌ها می نماید. بنابراین همه افراد دیسک کمر دارند و منظور از دیسک کمر فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر می باشد که البته یکی از صعب العلاج ترین بیماری های ستون فقرات می باشد.
علائم دیسک کمر
اغلب بیماران دچار فتق دیسک غالباً با هیچ‌گونه علائمی روبرو نمی‌شوند. در هر حال علائم فتق دیسک کمر عبارت است از:
- دردی که در باسن، پا و کف پا منتشر می‌شود و به سیاتیک معروف است. برخی بیماران از کمر درد نیز رنج می‌برند، البته فتق دیسک لزوماً با کمر درد همراه نیست.
- گزگز و مورمور یا بی‌حسی پاها یا کف پاها
- ضعف عضلانی
چه عاملی باعث پارگی دیسک کمر می‌شود؟
سن که بالا می‌رود، دیسک بین مهرهای ستون فقرات هم مثل نقاط دیگر بدن دچار تغییرات تحلیل رونده «پیر شدن» می شود که به آن «دژنراتیو» می‌گویند. دیسکی که دژنره می‌شود، ممکن است در اثر فشار یک جسم سنگین، خم و راست شدن زیاد و یا تصادف ناگهانی پاره شود. این پارگی ممکن است به طرف پشت شکم در برود و یک درد نامشخص بوجود بیاورد که به مرور زمان خوب می‌شود. وقتی دیسک پاره می‌شود، اگر «تکه» بزرگی در برود ممکن است تمام رشته‌های عصبی و هرچه عصب آنجا هست، تحت فشار قرار بگیرند. در نتیجه دو پا ممکن است حالت فلج پیدا کند و یا ممکن است اختلال، مثانه مریض را از نظر کنترل به هم بزند (بی اختیاری ادرار)، چون آنها هم به‌وسیله همین عصب‌ها کنترل می‌شود، ولی این خیلی نادر است. اگر چنین اتفاقی بیفتد، باید در اسرع وقت این دیسک را درآورد و فشار را از عصب برداشت.
راه‌های تشخیص دیسک کمر
از جمله راه های تشخیص می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در تشخیص پزشک معالج از بیمار مبتلا به کمر درد می خواهد که دراز کشیده و پای خود را به صورت عمودی بالا ببرد.تست SLR و معاینه انگشت شست و توانایی راه رفتن روی پنجه و پاشنه از مهمترین معاینات در تشخیص دیسک کمر می باشد.
- تست MRI
- تست نوار عصب و عضله در تشخیص دیسک کمر
- برای تشخیص دیسک کمر از میلوگرام ،پرتونگاری نیز استفاده می شود.
درمان‌های فیزیکی برای فتق دیسک کمری
به طور کلی بیماری درد در 90 درصد از بیماران با روش‌های بدون جراحی برای درمان پارگی دیسک کمر مدیریت می‌شود. درمان‌های اولیه که ما به کار می‌بریم عبارتند از:
دارو درمانی
یک روش درمان دیسک کمر بدون جراحی، بهره گیری از دارودرمانی است. داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن می‌تواند درد و تورم را کاهش دهد. شل کننده عضلات مانند سایکلوبنزاپرین، اسپاسم عضلات را برطرف می‌کند. خواب آلودگی از عوارض جانبی این دارو است. داروهای آسیب دیدگی عصب‌ها (دردهای نروپاتیک) که شامل پرگابالین، گاباپنتین و دولوکستین می‌شود. سرگیجه، احساس خستگی و خواب آلودگی از عوارض جانبی این داروها هستند. نارکوتیک ها مانند اوکزیکودون و هایدروکودون برای کاهش دردهای شدید به کار می‌روند. یبوست و حالت تهوع از عوارض جانبی این داروها است. دراوهای استروئیدی اپدورال (تزریق شده در فضای خارجی کیسه مایع نخاعی) تورم و درد را کاهش می‌دهد.
درمان‌های فیزیکی
جراحی‌های بسته دیسک کمر: منظور از جراحی بسته دیسک کمر، درمان آن با روش‌های کم تهاجمی وبی خطر است که تأثیر زیادی در کاهش روند پیشرفت بیماری و درد ناشی از ان خواهند داشت. از جمله این روش‌ها می‌توان به انواع تزریق‌ها مثل تزریق اپیدورال، تزریق بلوک فاست، اوزون تراپی، رادیوفرکوئنسی، پی آر پی و جراحی با لیزر اشاره کرد. درمان‌های فیزیکی و تمرینات تقویت کننده عضلات کمر مؤثرتر از استراحت در رختخواب هستند. درمان‌های فیزیکی معمولاً نقش عمده‌ای در افزایش روند بهبودی بیماری دیسک کمر دارند. این روش‌های درمانی علاوه بر کاهش درد به شما آموزش می‌دهند که چگونه از بدن خود در برابر آسیب هاب آتی محافظت کنید.
لیزر درمانی: لیزر درمانی یک روش درمانی مؤثر و ایمن برای درمان دیسک کمر و کمر درد در سنین مختلف است. لیزر درمانی یک روش درمانی بدون درد، غیر تهاجمی، غیر جراحی بوده که هیچ گونه عوارض جانبی هم ندارد. لیزر درمانی یک روش پزشکی است که از انرژی نور لیزر متمرکز شده برای درمان درد و تورم استفاده می‌شود.
روش درمانی TENS: دستگاه TENS از جریان الکتریکی برای تحریک عضلات استفاده می‌کند که شدید اما بدون درد است. الکترودها روی پوست قرار داده می‌شود و جریان الکتریکی ضعیفی به نقاط کلیدی در مسیر عصب‌ها ارسال شده و باعث کاهش اسپاسم عضلات می‌شود. به نظر می‌رسد که این روش باعث کاهش اندورفین شده که تسکین دهنده طبیعی درد در بدن است.
بریس: کمربندهای طبی به عنوان روش‌های بلند مدت برای درمان درد فتق دیسک کمر نیستند اما می‌توانند به بیمار درهنگام انجام اقدامات درمانی دیگر برای جلوگیری از خم شدن گردن و کمر کمک کنند. کمربندهای طبیعی به بهبود وضعیت بدن که یک مؤلفه بسیار مهم در سالم نه داشتن ستون فقرات است کمک می‌کنند.
درمان‌های دستی: درمان‌های دستی که به وسیله متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام می‌شود به کاهش درد و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. اگر درد شدید بود یا علائم بین 2 تا 4 هفته هنوز باقی بود، انجام درمان‌های دستی برای استخوان‌ها ضروری است.
ماساژ درمانی: ماساژ درمانی یک روش اثبات شده برای درمان فتق دیسک نیست اما روشی ایمن و بدون عوارض جانبی است. البته اگر شما به پوکی استخوان، ترومبوز وریدی، عفونت پوستی، زخم باز یا آرتروز در نزدیکی محل ماساژ هستید مبتلا هستید، ماساژ درمانی روش مناسبی برای شما نیست.
کشش: هدف از کشش ستون فقرات کاهش اثر جاذبه بر ستون فقرات است. فتق دیسک با کشش آهسته استخوان‌ها کاهش می‌یابد. این کار مانند تایر پنچری است که در هنگام جک زدن زیر اتومبیل، فشار از روی آن برداشته شده و شکل تخت خود را از دست می‌دهد. این روش می‌تواند در ستون فقرات کمری و گردنی به کار برده شود.
عمل جراحی
بسیاری از موارد خفیف بدون نیاز به عمل جراحی بهبود می‌یابد؛ به هر حال اگر درد، ضعف پیشرونده یا اختلال در راه رفتن، پس از شش هفته از بین نرفت ممکن است دیسک کمر شدید باشد و عمل جراحی نیاز است. بیماریهای اورژانسی مانند سندرم کوئادا اکوئینا به عمل جراحی فوری برای جلوگیری از آسیب دائمی عصب و اختلال عملکردی باید انجام شود.
