آرتروسکوپی

     

 

آرتروسکوپی یک وسیله جراحی است که پزشک متخصص ارتوپدی از آن برای دیدن داخل مفصل به جهت تشخیص یا درمان بیماری استفاده میکند. کلمه آرتروسکوپی به معنای دیدن داخل مفصل است. Arthro به معنای مفصل و scopy به معنای دیدن است. در واقع یک آرتروسکوپ یک مفصل بین است. پزشک معالج با دیدن داخل مفصل میتواند بسیاری از بیماریهای آنرا تشخیص داده و میتواند اقدام به درمان جراحی بعضی از آنها از طریق ارتروسکوپ کند.

چرا نیاز به آرتروسکوپی دارم

روند تشخیص بیماری های مفصلی معمولا از مراحل خاصی میگذرد. پزشک ابتدا سعی میکند با صحبت با بیمار اطلاعات لازم در مورد مشکلات وی را از او بگیرد. سپس وی را معاینه میکند و بعد از آن از طریق انجام آزمایشات و تصویربرداری هایی مانند رادیوگرافی ساده، سی تی اسکن  یا ام آر آی سعی میکند به تشخیص بیماری نزدیک تر شود. گاهی اوقات بعد از انجام اقدامات ذکر شده تشخیص دقیق بیماری امکانپذیر نیست. در این موارد ممکن است بتوان از طریق ارتروسکوپ و دیدن داخل مفصل تشخیص بیماری را امکانپذیر کرد. با استفاده از آرتروسکوپ میتوان پارگی لیگامان ها را در شانه و زانو درمان کرد. میتوان غضروف آسیب دیده در شانه یا زانو و منیسک آسیب دیده در زانو را ترمیم یا خارج کرد.

ترمیم یا بازسازی رباط صلیبی قدامی در زانو و یا خروج بافت های ملتهب در زانو، شانه، آرنج، مچ دست و مچ پا با آرتروسکوپ امکانپذیر است. آرتروسکوپ میتواند به خروج استخوان ها یا غضروف های آزاد در شان، زانو، آرنج ، مچ دست و مچ پا کمک کند. به توسط آرتروسکوپ میتوان سندرم کانال کارپ  را در ناحیه مچ دست درمان کرد. گرچه میتوان رون هر مفصلی را با آرتروسکوپ دید ولی انجام آرتروسکوپی در شش مفصل بیشتر انجام میشود که عبارتند از زانو، شانه، آرنج، مفصل ران، مچ دست و مچ پا.

 

توضیح تکنیک آرتروسکوپی

مهمترین قسمت یک آرتروسکوپ یک لوله فلزی توخالی به اندازه تقریبی یک نی است ( منظور نی هایی است که برای نوشیدن مایعات از آنها استفاده میشود). در یک انتهای این لوله فلزی یک دوربین فیلمبرداری بسیار دقیق قرار گرفته است و در درون لوله تعداد زیادی عدسی وجود دارد. پزشک متخصص ارتوپد از طریق یک شکاف چند میلیمتری این لوله را وارد فضای مفصلی کرده و سپس تصاویر تهیه شده توسط دوربین به یک مانیتور با وضوح بالا منتقل میشود تا پزشک معالج بتواند تصاویر داخل مفصل را روی مانتیتور ببیند.

یک منبع نور پرقدرت از طریق همان لوله نور کافی را برای دیدن داخل مفصل در اختیار میگذارد. از طریق یک شکاف دیگر در روی مفصل لوله باریک دیگری وارد مفصل میشود تا از طریق آن مقداری مایعات به داخل آن فرستاده شود. هدف از این کار یکی اینست که مایع کدر داخل مفصل خارج شده و یک مایع شفاف و زلال جای آنرا بگیرد تا داخل مفصل بهتر دیده شود و دلیل دیگر افزایش حجم داخل مفصل است تا به این طریق اجزای مفصل بیشتر از هم فاصله گرفته و بهتر دیده شوند و فضا برای حرکت آرتروسکوپ در مفصل نیز مهیا شود.

 پزشک ارتوپد میتواند بسیاری از قسمت های داخل مفصل را از طریق آرتروسکوپ ببیند و بیماری ها و ضایعات آنرا تشخیص دهد. پزشک معالج ممکن است از طریق شکاف کوچک دیگری در مفصل ابزارهای جراحی خاصی را به داخل آن فرستاده و از طریق آنها اقدام به درمان جراحی بعضی از ضایعات درون مفصلی کند. این وسایل بسیار متنوع هستند. بعضی از آنها مانند چاقو برای بریدن بکار برده میشوند. با بعضی دیگر که یک سر چرخنده دارد میتوان قسمت هایی از بافتهای داخل مفصل را تراشید. میتوان از لیزر هم در حین آرتروسکوپی استفاده کرد.

مراحل انجام آرتروسکوپی

معمولا درمان آرتروسکوپی بصورت یک جراحی سرپایی است به این منظور که بیمار مدت کوتاهی معمولا چند ساعت قبل از جراحی در بیمارستان بستری شده و بعد از آرتروسکوپی میتواند در همان روز از بیمارستان مرخص شود. مانند هر عمل جراحی دیگر بیمار باید به توسط متخصص بیهوشی تحت بیهوشی عمومی یا بیحس کمری یا بندرت بیحسی محلی قرار بگیرد. پس باید قبل از شروع عمل بیمار حداقل بمدت هشت ساعت چیزی نخورده و نیاشامیده باشد. کل آرتروسکوپی ممکن است چیزی حدود نیم تا یک ساعت وقت ببرد.

اگر در حین عمل بطور کامل بیهوش نشده باشید شما هم میتوانید از طریق مانیتور شاهد آرتروسکوپی باشید. در انتهای جراحی، وسایل خارج شده و شکاف های پوستی بخیه شده و پانسمان میشوند.

عوارض آرتروسکوپی چیست

عوارض آرتروسکوپی زیاد نیست ولی مانند هر جراحی دیگر احتمال عفونت، التهاب وریدها، تورم و خونریزی زیاد، آسیب و عروق یا اعصاب وجود دارد. احتمال عارضه در آرتروسکوپی اگر به درستی انجام شود کمتر از یک درصد است.

 

                                 

آرتروسکوپی چه مزایایی دارد

گرچه توجه به آرتروسکوپی از جانب مردم بیشتر به علت استفاده از آن در درمان ورزشکاران معروف بدست آمد، ولی درمان با آرتروسکوپ در بعضی بیماری ها میتواند موجب ساده شدن عمل جراحی، درد کمتر بیمار بعد از جراحی و دوران نقاهت کوتاهتر میشود. بیمار معمولا همان روز یا روز بعد از جراحی میتواند از بیمارستان مرخص شود. خیلی از اوقات بیمار میتوان بعد از چند روز به سر کارش برگردد.

منبع : ایران ارتوپد 

آسیب های زانو

درد زانو یکی از شایعترین علل مراجعه بیماران به پزشکان و شایعترین علت مراجعه مردم به متخصصین ارتوپدی است. زانو مفصل پیچیده ای است و در واقع خود از چند مفصل تشکیل شده است و به علت همین پیچیدگی بدنبال ضربه میتواند به شکل های گوناگون آسیب ببیند. بسیاری از آسیب های زانو را میتوان با روشهای غیر جراحی درمان کرد ولی تعدادی از آنها برای بهبودی نیاز به عمل جراحی دارند.

 

آناتومی زانو

 زانو بزرگترین مفصل بدن است. این مفصل از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان تشکیل شده است. قسمت پایینی استخوان ران، قسمت بالایی استخوان ساق و استخوان کشکک. قسمت انتهای پایینی ران روی ساق حرکات لولایی دارد و کشکک در فرورفتگی شیار مانند پهنی که در جلوی انتهای پایینی ران قرار دارد میتواند به طرف بالا و پایین حرکت کند. مفصل زانو لیگامان های قوی دارد که استخوانها را به یکدیگر متصل میکند.

 

این لیگامان ها مانع میشوند که استخوان های تشکیل دهنده مفصل در هر جهتی حرکت کنند. به زبان دیگر وظیفه آنها اجازه و تسهیل حرکت استخوان ها فقط در جهت های خاص است. مهم ترین جهتی که لیگامان های زانو اجازه حرکت میدهند خم و راست شدن زانو است گرچه زانو در جهات دیگر هم حرکات خفیفی دارد. زانو چهار لیگامان مهم دارد که عبارتند از:

•  لیگامان متقاطع قدامی یا ACL 

•  لیگامان متقاطع خلفی یا PCL 

•  لیگامان کلترال داخلی یا MCL

•  لیگامان کلترال خارجی یا LCL

ساختمان دیگر زانو منیسک است. هر زانو دو منیسک داخلی و خارجی دارد که جنس آن شبیه غضروف بوده و مانند بالشتکی در بین استخوانهای ران و ساق قرار میگیرد. وظیفه منیسک ها تسهیل حرکت ران روی ساق است و شوکی را که در هنگام پریدن و راه رفتن به زانو وارد میشود جذب کرده و در واقع با قرار گرفتن بین ران و ساق مانع از این میشود تا این استخوان ها در محل مفصل مستقیما به یکدیگر ضربه وارد کنند.

 

 

آسیب های شایع زانو

 آسیب های زانو از آسیب های شایع در ورزشکاران است. به همین علت متخصصین طب ورزشی باید دانش و مهارت فراوانی در درمان آسیب های زانو داشته باشند. ساختمان های بطور شایعی در حین حرکات ورزشی میتوانند دچار آسیب شوند.

 

لیگامان متقاطع ( صلیبی) قدامی یا  ACL

( Anterior Cruciate Ligament)

حرکاتی مانند تغییر ناگهانی جهت راه رفتن، توقف ناگهانی موقع دویدن یا برخورد نامناسب اندام تحتانی  به زمین موقع جهیدن میتواند موجب آسیب این لیگامان شود. این آسیب میتوان بصورت کشیدگی یا پارگی های خفیف در تاندون بوده و یا میتواند بصورت پارگی کامل لیگامان باشد. در ورزش های اسکی و بسکتبال و فوتبال این آسیب ها زیاد دیده میشوند. برای مطالعه بیشتر به مقاله "رباط متقاطع جلویی ( رباط صلیبی قدامی) ACL در مفصل زانو چگونه آسیب دیده و علائم پارگی آن چیست" مراجعه کنید.

 

لیگامان کلترال داخلی یا MCL 

( Medial Collateral Ligament)

آسیب به این لیگامان معمولا به علت ضربه ایکه از طرف خارج به زانو وارد میشود بوجود آمده و معمولا در ورزش های ضربه ای مثل فوتبال دیده میشود. برای مطالعه بیشتر به مقاله "آسیب لیگامان یا رباط های کلترال (جانبی) زانو" مراجعه کنید.

 

لیگامان متقاطع ( صلیبی) خلفی یا PCL

( Posterior Cruciate Ligament)

معمولا به علت ضربه ایکه به جلو زانو وارد میشود بوجود میاید. علت دیگر آن پیچ خوردن زانو حین ورزش است. برای مطالعه بیشتر به مقاله "پارگی رباط متقاطع خلفی ( رباط صلیبی خلفی) PCL در مفصل زانو" مراجعه کنید.

 

 پارگی منیسک

معمولا به علت چرخش ناگهانی ران روی ساق یا ایستادن ناگهانی هنگام دویدن یا تکل خوردن در حین فوتبال ایجاد میشود. برای مطالعه بیشتر به مقاله "پارگی منیسک در مفصل زانو چگونه ایجاد میشود" مراجعه کنید.

باید به خاطر داشت که در بسیاری از آسیب های زانو ممکن است بیش از یک بافت آسیب ببینند مثلا ممکن است آسیب رباط جانبی داخلی همراه با آسیب رباط صلیبی قدامی و یا حتی همراه با پارگی منیسک باشد.

 

درمان آسیب های زانو

 در آسیب های خفیف معمولا درمان با استفاده از استراحت، سرما، کمپرس و بالا نگه داشتن زانو است. منظور از استراحت به زمین نگذاشتن پا و استفاده از کراچ (عصای زیر بغل) است. سرمای موضعی با استفاده از یخ میتواند تورم را کنترل کند. و بستن باند کشی در اطراف زانو برای کمپرس کردن محل آسیب میتواند مفید باشد.

مهمترین اصل این است که درمان هرچه زودتر شروع شود موثرتر است. در موارد زیر باید زود به پزشک مراجعه کرد:

•  اگر در موقع ضربه یک صدا یا احساس تق در زانو کردیم یا احساس کردیم زانوی ما ناگهان از زیر ران دررفته و جابجا شده است

•  اگر درد شدید در زانو احساس میکنیم

•  اگر لنگش داریم

•  اگر نمیتوانیم زانوی خود را حرکت بدهیم

•  اگر زانوی ما متورم شده است

منبع :ایران ارتوپد

                                            

                                 

قفل کردن زانو

اگر زانو در یک حرکت خاص گیر کند و با ایجاد درد دوباره باز شده و به حالت اولیه برگردد، به این حالت قفل شدن زانو می‌گویند.

---

روی زمین چهارزانو نشسته اید و ناگهان می بینید نمی توانید بلند شوید، و یا در هنگام ورزش کردن ناگهان زانویتان را نمی توانید خم کنید. انگار گیره ای پایتان را نگه داشته و نمی گذارد آن را حرکت دهید.

 

در وضعیت عادی، زانو مانند یک لولای درب عمل می کند و اگر چیزی در لولای در بگذارید، دیگر کار نمی کند و در جای خود متوقف می شود.

 

همین طور وقتی چیزی جلوی حرکت زانو را بگیرد و آن را متوقف کند،‌ می گویند زانو قفل شده است.

 

قفل شدن زانو بیشتر به حالتی اطلاق می شود که فرد نمی تواند زانوی خم شده خود را باز کند. در این حالت فرد چند دقیقه زانو را تکان داده و بعد از آن ناگهان زانو باز می شود.

 

این وضعیت معمولا به علت پارگی های وسیع منیسک و یا وجود یک قطعه استخوانی و یا غضروفی آزاد در درون مفصل ایجاد می شود.

 

در مواجهه با چنین حالتی افراد باید به پزشک مراجعه کنند تا علت قفل شدگی مشخص شود. اگر قفل‌شدگی زانو درمان نشود، می‌تواند به مفصل آسیب برساند.

 

وضعیت دیگری وجود دارد که در آن وقتی شخص مدت زیادی نشسته و بعد بلند می شود، نمی تواند سریع زانوی خود را صاف کند، چون صاف کردن سریع آن دردناک است.

قفل شدن کاذب زانو فقط واکنشی نسبت به درد است. ساز و کار درد نمی گذارد مفصل کاملا‌ باز یا خم شود

در این حال فرد به تدریج و در عرض چند ثانیه زانو را باز کرده و کمی لنگ لنگ کنان راه می رود. چند قدم که راه می رود، به تدریج درد کمتر و زانو صاف تر می شود. بعد از حدود ده بیست قدم، بیشتر درد فرد رفع شده و زانو تقریبا صاف می شود.

 

وضعیت دوم را کمتر به نام قفل شدن زانو می شناسند و علت آن معمولا مشکلات منیسک نیست. شایع ترین علل این وضعیت در افراد جوان و میانسال، کندرومالاسی  یا نرمی کشکک زانو و در افراد مسن، ساییدگی یا آرتروز زانو است.

 

درمان کندرومالاسی کشکک در اغلب موارد روش غیر جراحی و با استفاده از تقویت عضلات ران است. به ندرت درمان غیر جراحی پاسخ نداده و نیاز به عمل جراحی وجود دارد.

 

درمان آرتروز زانو هم در ابتدا با روش های غیر جراحی است و در صورت عدم پاسخ درمانی مناسب، معمولا از عمل جراحی تعویض مفصل استفاده می شود.

 

علل قفل شدن زانو

قفل شدن زانو معمولا ناشی از شکستن قطعه ای غضروف،‌ یا احتمالا قطعه ای استخوان جدا شده در نوعی التهاب استخوانی غضروفی است. این قطعه استخوان یا غضروف در حفره زانو معلق است تا زمانی که بین دو سطح مفصلی گیر بیفتد و توانایی حرکت را از زانو بگیرد.

 

گاهی این قفل شدن ناشی از نابجایی استخوان ها و ماهیچه های اطراف زانوست. ضعف ماهیچه های طرف داخل ران یا سفتی ماهیچه های طرف خارج آن می تواند به نابجایی کشکک زانو بینجامد.

 

کشکک همراه با استخوان ران از صف خود خارج شده و مانع خم کردن یا باز کردن زانو می شود. با برگشت ماهیچه ها به حالت عادی،‌ کشکک نیز به جای خود باز می گردد و حرکات زانو عادی می شود.

اگرچه قفل شدن زانو ممکن است با کمی استراحت برطرف شود، اما فکر نکنید درمان شده است. در مواجهه با چنین حالتی افراد باید به پزشک مراجعه کنند

قفل شدن کاذب زانو

قفل شدن واقعی زانو نادر است. بسیاری اوقات مثلا به دنبال یک ضربه یا جراحت، فرد نمی تواند زانویش را حرکت دهد و فکر می کند زانویش قفل شده است. اما چیزی مانع حرکت زانو نشده است. این حالت را قفل شدن کاذب زانو می گویند.

 

قفل شدن کاذب زانو فقط واکنشی نسبت به درد است. ساز و کار درد نمی گذارد مفصل کاملا‌ باز یا خم شود.

 

گاهی درد ناشی از پیچ خوردن یا ضربه، زانو را قفل می کند. گاهی نیز خشک شدن ناشی از نشستن طولانی‌مدت به یک حالت، باعث آن می شود.

 

درمان قفل شدن زانو

اگرچه قفل شدن زانو ممکن است با کمی استراحت برطرف شود، اما فکر نکنید درمان شده است.

 

اگر قطعه ای استخوان یا غضروف آن را به وجود آورده باشد، آسیب جدی زانو ممکن است به دنبال آن بیاید. بنابراین هر گونه محدودیت حرکات زانو باید توسط پزشک درمان شود.

 

گاهی ممکن است این اشکال با عمل جراحی برطرف شود.

منبع : تبیان