کف پای صاف
خلاصه:
همانطور که می دانید صافی کف پا از جمله ناهنجاری هایی است که اکثر ما به آن مبتلا هستیم و در پایان یک روز پر کار دچار درد در کف پا و یا کمر می شویم . در اکثر موارد افراد از این ناهنجاری در پای خود اطلاع ندارند. آیا میدانید درمان صافی کف پا را می توان با چند حرکت اصلاحی ساده در منزل درمان نمود؟ !!!!! آیا شما می دانید این ناهنجاری را دارید یا نه ؟ آیا می دانید این ناهنجاری اکتسابی است؟
تعریف :
افتادگی قوس های داخلی و عرضی همراه با چرخش خارجی مچ پا را صافی کف پا می گویند که براساس شدت و ضعف میزان این ناهنجاری متفاوت است.
در این عارضه، پا با تمام پاشنه روی زمین قرار می گیرد و قسمت داخلی قوس طولی کف پا صاف است.
انواع کف پای صاف از نظر شکل :
1. Pes planus : صافی کف پای ساده و خالص که شامل پایین افتادن قوس طولی _ داخلی پا بدون چرخش خارجی و انحراف پا می شود.
2. Pes valgus : شامل پای چرخیده به خارج بدون پایین افتادن قوس طولی پا می شود.
3. Pes plano _ valgus : شامل پای به خارج چرخیده با پایین افتادن قوس طولی است.
انواع کف پای صاف از نظر علت شناسی :
1. مادر زادی : ناهنجاری کف پای صاف ممکن است از والدین به کودک ارث برسد. اما تعداد کمی از کودکان با این عارضه متولد می شوند.نوع مادرزادی این ناهنجاری به نسل بعد نیز منتقل می شود. این نوع ناهنجاری را ثابت می گویند و درمان آن هم مشکل تر است.
2. کف پای اکتسابی : تقریباً 90 درصد نوزادان هنگام تولد از نظر قوسهای کف پا سالم هستند.اما این درصد در نوجوانی و بلوغ کاهش می یابد و بر تعداد افراد دارای پای ناهنجار افزوده می شود. معمولاً این نوع صافی کف پا انعطاف پذیر است و در نتیجه ممکن است در حالتی که وزن بدن روی پا نباشد شکل طبیعی به خود بگیرد. صافی کف پا بعد از تولد در اثر عوامل مختلفی ایجاد می شود که در بخش بعدی به آن خواهیم پرداخت.
*انواع صافی کف پا از نظر اصلاح پذیری :
1. کف پای منعطف یا نرم :
کف پای نرم بیشتر رایج است به طوری که بلانچارد نشان داد که پانزده تا بیست در صد بزرگسالان درجه های از صافی کف پا را دارند.
این عارضه بر اثر تحمل بیش از اندازه وزن و کشیدگی بیش از حد لیگامنت های کف پایی به وجود می آید. در این نوع عارضه، درد وجود نداشته و در هنگام عدم تحمل وزن، قوس های کف پایی طبیعی به نظر می رسد. در کل کف پای منعطف، به کاهش یا از بین رفتن درجاتی از قوس طولی داخلی گفته می شود.
2. کف پای سخت :
این نوع عارضه، جنبه مادر زادی دارد و ناشی از ناعنجاری های استخوانی پا مانند چسبندگی استخوان های کف پایی یا غیر طبیعی بودن استخوان تالوس است. همچنین این عارضه به دلیل تورم در مفاصل میانی استخوان های کف پا و التهاب در بین مفاصل مچ پا نیز است.
شیوع این نوع از عارضه کف پای صاف بسیار اندک بوده و حدود شش درصد است و نسبت به کف پای صاف منعطف قابلیت بهبود کمتری دارد و به حرکات اصلاحی پاسخ نمی دهد و نیاز به روش های دیگر از جمله گچ گیری است. کف پای صاف سخت ، هم در منگام تحمل وزن و هم در هنگام عدم تحمل وزن بدن توسط پاها وجود داشته و از بین نمی رود.
علل کف پای صاف
1. اضافه وزن : اگر افزایش وزن در حد ده تا پانزده کیلو گرم باشد، به قوس های پا نیروی اضافی وارد می شود و میزان کل نیروهای وارده، خارج از تحمل پا است.
2. بستری شدن و عدم تحرک بدنی به مدت طولانی : بیمارانی که مدت زیادی بستری بوده اند، وقتی مجددا فعالیت خود را شروع می کنند دچار درد و ناراحتی در کف پا می شوند علت این ناراحتی، ضعیف شدن عضلات و رباط ها در مدت زمان استراحت بیمار است. این افراد باید به تدریج شروع به راه رفتن کنند.
3. افزایش سن : عضلات و رباط های نگه دارنده قوس های پا به مرور زمان دچار ضعف می شوند و نمی توانند قوس های پا را حفظ کنند در نتیجه کف پا به تدریج صاف می شود.
4. نوع شغل : مشاغل سر پایی نظیر آرایشگری دندانپزشکی و نانوایی
5. وراثت
6. ضعف عضلات ناحیه ساق پا و کف پا
7. کوتاهی عضلان ناحیه ساق پا
8. کفش نامناسب : پوشیدن کفش های نامناسب به مدت طولانی، مانند کفش های تنگ، پنجه باریک و پاشنه بلند
9. شکستگی شدید ناحیه پا و بد جوش خوردن استخوان های ناحیه پا.
تمرینات ورزشی را حداقل دوبار در روز انجام دهید تا فرایند ترمیم و بهبودی شما تسریع شده و درد با سرعت بیشتری کاهش پیدا کند.
شیوع :
شیوع کف پای صاف از سه تا شش سالگی کاهش می یابد به خاطر راه رفتن و فعالیت کودک توده چربی در قوس میانی از بین می رود. همچنین شیوع کف پای صاف در پسر ها بیشتر از دختر ها است.
علائم و نشانه ها :
• فرد مبتلا به عارضه صافی کف پا، از خستگی زودرس و عدم استقامت کافی به ویژه در ایستادن ها و پیاده روی های طولانی رنج می برد و مستعد ابتلا به عوارضی چون زانوی ضربدری،انگشت شصت کج، پای پهن و تغییر شکل انگشتان است.
• استخوان پاشنه در وضعیت چرخیده به خارج قرار دارد
• برجستگی استخوان ناوی
• کاهش قوس داخلی پا و تغییر رنگ و سخت شدن پوست در ناحیه قوس طولی داخلی دیده می شود.
• درد کم در ناحیه قوس طولی داخلی پا، و همچنین درد کم در مچ پا به علت کشیدگی در قسمت داخلی مچ و فشردگی استخوان ها و وارد آمدن فشار به عروق و اعصاب پا ( این مسئله باعث ایجاد اختلالات عروقی که خود باعث سردی – بی حسی و افزایش عرق در پا می شود. )
• پنجه پا در هنگام راه رفتن متمایل به خارج قرار می گیرد
• سمت داخلی پا در ایستادن و راه رفتن بر روی زمین قرار می گیرد.
• سمت داخلی پاشنه کفش ساییدگی دیده می شود.
• کمر درد
• فقدان حالت فنری بودن در پا که منجر به عدم مهارت در راه رفتن و کشیدن پا به زمین در هنگام راه رفتن می شود.
• فقدان عمل ضربه گیری در پا که پا را نسبت به زخم ها و آرتروز مستعد می کند.
• وارد آمدن فشار به عروق و اعصاب
• خستگی زودرس
• استهلاک سریع کفش
• چرخش خارجی استخوان پاشنه
*روش شناسایی کف پای صاف :
1. روش تست آینه (پدواسکوپ)
این روش سنگینی وزن بدن بر قسمتهای مختلف پا را می سنجد.در این تست،بعد از آماده کردن دستگاه از فرد می خواهیم روی دستگاه بایستد.تماس کف پا با شیشه و نحوه ی تحمل وزن در آینه ی پایینی دستگاه قابل رؤیت است.این روش ضمن اینکه نقاط تماس کف پا را مشخص می کند،میزان نیرویی را که به قسمتهای مختلف پا وارد می شود به صورت تقریبی نشان می دهد.
2. روش پدوگرافی
در این روش اثر کف پا در حالت حرکت بررسی می شود.در پدوگرافی کف پا به جوهر رنگی آغشته می شود و از فرد می خواهیم که روی سطحی صاف راه برود به طوری که اثر کف پا روی سطح به صورت مشخصی باقی بماند. در این روش ابتدا مسیر حرکت فرد توسط خط باریکی روی سطح مشخص می شود. روش پدوگرافی نسبت به روش اثر پا (نقش پا) دقت بیشتری دارد. شما می توانید از این روش به سادگی وضعیت کف پای خود را برسی کنید.
شماره 1 شکل صحیح کف پا است ، شماره 2 و 4 کف پای صاف ، شماره 5 کف پای گود می باشد.
* تمرینهای ورزشی برای اصلاح کف پای صاف :
ارائه برنامه ی تمرین اصلاحی برای کف پای صاف باید به گونه ای باشد که اهداف زیر را تأمین کند:
1. عضله درشت نی قدامی تقویت شود.
2. عضلات درون گرداننده تقویت شوند.
3. عضلات برون گرداننده تحت کشش قرار گیرند (نازک نی بلند،کوتاه و طرفی)
4. تاندون آشیل و عضله ی دو قلو پشت ساق تحت کشش قرار گیرد.
تمرین :
تمرینات ورزشی زیر را حداقل دوبار در روز انجام دهید تا فرایند ترمیم و بهبودی شما تسریع شده و درد با سرعت بیشتری کاهش پیدا کند.
تمرین 1 :
. نرمش کششی تاندون آشیل و فاشیای کف پا :
اولین کاری که در آغاز صبح انجام می دهید می تواند این تمرین باشد. مطابق شکل یک باند الاستیک یا یک حوله را دور قسمت برجسته ی پا که کمی پایینتر از انگشتان است قرار دهید، زانو را مستقیم نگه دارید و پنجه پا را به سمت صورت بکشید و این حالت را به مدت 30 ثانیه حفظ کنید. این تمرین را سه مرتبه برای هر پا تکرار کنید.
تمرین 2 :
. شنا روی دیوار برای کشش تاندون آشیل:
تاندون آشیل یک بافت فیبری است که از انتهای عضلات پشت ران و ساق منشا می گیرد و به استخوان پاشنه متصل می شود. بنابرین این تمرین را ابتدا با زانوی مستقیم و سپس با زانوی خمیده انجام دهید تا هر دو قسمت تاندون آشیل تحت کشش قرار گیرند. این تمرین را دوبار در روز انجام دهید.
در حالت اول روبروی دیوار بایستید و کف دستها را در مقابل شانه روی دیوار قرار داده و پاها را مطابق شکل و یکی را در جلوی دیگری قرار دهید. پای جلویی باید حدود 30 سانتیمتر از دیوار فاصله داشته باشد. زانوی جلو را فقط کمی خم کنید ، زانوی عقب را مستقیم نگه دارید و با کف دستها به دیوار تکیه کنید تا در ساق پای عقب کشش احساس کنید. چند ثانیه صبر کنید و بعد رها کنید. این تمرین را 10 مرتبه تکرار کنید.
حالت دوم مشابه قبلی است اما در اینجا باید کمی پای عقبی را جلوتر بیاورید تا زانوی عقب کمی خم شود. تمرین را 10 مرتبه تکرار کنید.
تمرین 3 :
کشش تاندون آشیل و فاشیای کف پا با پله :
در ابتدا برای حمایت کافی ، نرده پله ها را بگیرید ، با پنجه ی پا روی پله ی اول بایستید و پاها را کمی از هم باز نگه دارید. مطابق شکل طوری بایستید که پاشنه ها بیرون قرار بگیرند. زانوها را مستقیم نگه دارید و کمی پاشنه ها را پایین بیاورید تا کششی در ساق پا حس کنید. این حالت را به مدت 10 تا 20 ثانیه حفظ کنید و سپس پاشنه ها را بالا و به حالت اول بیاورید. تمرین را حداقل دو بار در روز و هر بار 6 مرتبه انجام دهید.
تمرین 4 :
4- کشش فعال فاشیای کف پا :
برای این تمرین بایستید و تکیه گاه مناسبی مانند پشت یک صندلی را با دست نگه دارید و یا اینکه بنشینید. در این حرکت شما می توانید قوس کف پا را بر روی یک شئ غلطان مانند وردنه ، بطری یا قوطی های نوشیدنی که مقاومت کافی داشته باشند ، یا بر روی توپ تنیس قرار دهید. پا و مچ پا را در جهت های مختلف روی شئ غلطان حرکت دهید.
این حرکت را چند دقیقه انجام دهید و زمانی که احساس ناراحتی در کف پا داشتید آنرا متوقف کنید. این تمرین را حداقل دوبار در روز تکرار کنید. در صورتی که حرکت را روی جسم غلطان سرد مانند قوطی نوشیدنی که در یخچال بوده انجام دهید احساس ناراحتی کف پا کمتر خواهد شد.
منابع:مقالات دکتر جک.اج ویلمور ، کتاب حرکات اصلاحی و درمانی دکتر خداداد لطافت ک
